Osoby bezdomne Cechy społeczno-demograficzne:

Î Osoby w wieku 30-55 lat;

Î Osoby zamieszkujące placówki, tj. schroniska, noclegownie dla osób bezdomnych oraz działki, altanki, głównie w dużych miastach;

Î Im starsze osoby tym mają więcej lat pracy zarówno legalnej, nielegalnej oraz dorywczej; często podejmują zarobkowe zajęcia niebędące pracą zawodową, tj. świadczenie usług innym osobom „na czarno”, zbieranie złomu, butelek, makulatury, zbieranie datków; Î Najwięcej osób, które miały pracę, straciło ją z powodu upadku zakładu pracy, ale znaczna

część zrezygnowała z niej sama lub została wyrzucona (m.in. z powodu alkoholizmu); Î Posiadają wykształcenie podstawowe, gimnazjalne, zawodowe lub średnie, rzadko

wyższe;

Î Większość osób nie osiąga żadnych dochodów lub osiąga dochody do wysokości minimum egzystencji;

Î Najczęstszym źródłem dochodu są zasiłki socjalne, a także datki od innych osób; Î W większości osoby samotne (rozwiedzione lub panny/kawalerowie) z

ograniczony-mi kontaktaograniczony-mi z innyograniczony-mi członkaograniczony-mi rodziny. Główne przyczyny pozostawania bez pracy:

Î Brak gotowości do szukania, podjęcia i utrzymania pracy spowodowana np. brakiem stałego miejsca zamieszkania, stanem zdrowia, uzależnieniami;

Î Przekonanie, że będąc osobą bezdomną nie można podjąć pracy; Î Niska aktywność w poszukiwaniu pracy;

Î Brak motywacji do szukania pracy.

Charakterystyka psycho-społeczna z uwzględnieniem konsekwencji pozostawania przez długi czas bez pracy:

Î Nie wiedzą co chcieliby robić w życiu oraz jaką pracę chcieliby podjąć; brak określo-nych celów życiowych;

Î Wysoki poziom bierności i wyizolowania społecznego;

Î Niskie życiowe aspiracje, powodujące ubóstwo materialne i mentalne; Î Praca nie jest postrzegana jako wartość sama w sobie;

Î Większą aktywność zawodową i społeczną wykazują osoby mieszkające poza pla-cówkami (schroniska, noclegownie), ponieważ same muszą zadbać o podstawowe potrzeby, tj. jak zdobycie jedzenia, umycie się itp.;

Î W większości osoby chętne do podwyższania swoich kwalifikacji, chęć jest tym wyż-sza im krócej są bezdomnymi i im są młodsi;

Î Bardzo zróżnicowane doświadczenia życiowe;

Î Najczęściej odpowiedzialność za bezdomność osoby bezdomne widzą w samych sobie albo w swojej rodzinie (np. wymeldowanie i/lub wypędzenie z domu, eksmi-sja); bardzo często przyczyną bezdomności jest alkoholizm, rozpad związku lub włas-ny życiowy wybór;

Î Większość osób jest uzależniona od alkoholu, ale nie przyznaje się do tego.

Sylwetka 19.

Mężczyzna (28 lat), 10 lat temu wyprowadził się z domu rodzinnego, gdyż nie miał dobre-go kontaktu z matką, która nadużywała alkoholu i chciała kontrolować jedobre-go życie. Mieszkał w różnych miejscach, u kolegi, w altankach na działkach, w prowizorycznych schronie-niach, obecnie nocuje w noclegowni. Pracuje dorywczo, nie jest zarejestrowany w urzę-dzie pracy. Ma ukończoną zawodówkę (mechanik samochodowy). Przyznaje, że ma prob-lemy z alkoholem. Chciałby założyć normalną rodzinę, mieć „swój kąt”.

Sylwetka 20.

Kobieta w wieku 48 lat, zamieszkuje na działce. Z domu rodzinnego wyprowadziła się, gdy miała 21 lat, bo nie mogła dogadać się z matką. Ojciec porzucił rodzinę, gdy była mała, a matka miała partnera, który próbował wykorzystać ją seksualnie. Ukończyła podstawów-kę, zaczęła naukę w liceum, ale jej nie ukończyła. Podejmowała się różnych prac legalnych i nielegalnych, obecnie nie pracuje, bo uważa, że nie jest zdolna do pracy, ale nie ma żad-nego orzeczenia o niepełnosprawności. Utrzymuje się z zasiłków z pomocy społecznej, darów, je obiady w jadalni dla osób bezdomnych, mieszka w altance na działce ze swoim partnerem. Nie ma planów na najbliższą przyszłość.

Sylwetka 21.

Kobieta (39 lat), wychowywała się w domu dziecka, ponieważ rodzice utracili prawa rodzi-cielskie z powodu zaniedbywania jej i jej sióstr. Z domu dziecka ma dobre wspomnienia. Ukończyła technikum hotelarskie, wyszła za mąż, ale mąż zmarł trzy lata temu. Załamała się i po roku straciła pracę, nie miała z czego utrzymać mieszkania. Została eksmitowana. Od tego czasu przebywa w schronisku dla kobiet. Ma znajomych, ale wstydzi się przyznać, że nie ma gdzie mieszkać. Uważa, że gdyby tylko znalazła pracę, wynajęłaby pokój i mo-głaby dalej normalnie żyć. Jest zarejestrowana w urzędzie pracy. Nie ma kontaktu z siostra-mi ani z rodzicasiostra-mi.

Sylwetka 22.

Mężczyzna w wieku 34 lat, jest bezdomny od pół roku. Przyjechał do dużego miasta z ma-łego miasteczka, bo myślał, że tu szybko znajdzie lepszą pracę. Poprzednią pracę porzucił, bo mu się nie podobała i uważał, że za mało zarabia (był zaopatrzeniowcem). Ma ukończo-ną szkołę średnią. Chciałby podjąć studia informatyczne i pracować jako grafik kompute-rowy, chce mieć twórczą i ciekawą pracę. Ma stały kontakt z rodzicami i rodzeństwem, któ-rzy ciągle namawiają go, aby wrócił do domu. Obecnie nocuje w noclegowni, a w dzień przebywa w miejscach publicznych. Mówi, że szuka pracy.

Potrzeby osób bezrobotnych:

Î Uzyskanie stałego miejsca zamieszkania;

Î Pomoc w szukaniu, znalezieniu pracy zapewniającej stały dochód (nawet niewielki); Î Pomoc w uzyskaniu zameldowania;

Î Kształtowanie umiejętności społecznych, postaw potrzebnych do wykonywania pracy; Î Potrzeba zachowania indywidualności;

Î Wzmocnienie poczucia sensu życia;

Î Pomoc w rozwiązaniu różnych spraw prawnych związanych z sytuacją rodzinną, mieszkaniową, sprawami karnymi.

Potrzeby członków ich rodziny:

Î Nawiązanie lub poprawa kontaktów z bezdomnym członkiem rodziny czasami tylko w celu uzyskania pomocy finansowej np. alimentów od bezdomnego ojca dziecka lub w celu odno-wienia kontaktów, udzielenia wsparcia (np. dzieci wobec bezdomnego rodzica).

Cele pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi:

Î Wzrost motywacji do podejmowania jakiejkolwiek aktywności; Î Wyznaczenie celów życiowych;

Î Nawiązanie/polepszenie kontaktów rodzinnych;

Î Zwiększenie poziomu integracji i identyfikacji ze społeczeństwem i zerwanie lub ograniczenie kontaktów ze środowiskiem osób bezdomnych;

Î Wykształcenie umiejętności w sferze zawodowo-społecznej: nawyku pracy, obowiąz-kowości, regularności, dbania o swój stan zdrowia i wyglądu, racjonalnego gospo-darowania środkami finansowymi; funkcjonowania w grupie, aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu; radzenia sobie z problemami natury psychologicznej (np. doświadczanie przemocy, współuzależnienia lub uzależnienia);

Î Motywowanie do podjęcia terapii uzależnień.

Cele pracy socjalnej z członkami rodziny osoby bezrobotnej:

Î Motywowanie do udzielenia wsparcia osobie bezdomnej.

2.2.7. Osoby z uzależnieniami

Cechy społeczno-demograficzne:

Î Problem uzależnienia od alkoholu wśród osób długotrwale bezrobotnych dotyczy w większym procencie mężczyzn niż kobiet;

Î Osoby w wieku od 30 do 60 lat;

Î Cały przekrój poziomów wykształcenia, czyli od podstawowego do wyższego; Î Zróżnicowana sytuacja rodzinna, czyli osoby samotne, rozwiedzione posiadające rodzinę; Î Osoby z doświadczeniem zawodowym, zarówno podejmujące prace legalne i

niele-galne (często załatwiane przez innych członków rodziny);

Î Osoby często mające orzeczony lekki lub umiarkowany stopień niepełnosprawności; Î Najczęściej utrzymują się dzięki dochodom innych członków rodziny (męża/żony,

ro-dziców, rodzeństwa).

Główne przyczyny pozostawania bez pracy:

Î Niewykorzystanie wszystkich możliwości poszukiwania pracy;

Î Problem z utrzymaniem pracy spowodowany nadużywaniem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych;

Î Brak ciągłości zatrudnienia, wiele miejsc pracy, ale w krótkim okresie; Î Wpisane w dokumentach (świadectwa pracy) zwolnienia dyscyplinarne; Î Wygląd zdradzający, że dana osoba nadużywa lub nadużywała alkoholu.

Charakterystyka psycho-społeczna z uwzględnieniem konsekwencji pozostawania przez długi czas bez pracy:

Î Zaprzeczanie problemowi uzależnienia;

Î Wykonywanie pracy tylko do czasu otrzymania wynagrodzenia, po czym następuje kilkudniowy ciąg alkoholowy;

Î Chcą pracować, ale przyczyny bezrobocia widzą tylko w warunkach zewnętrznych np. brak ofert pracy;

Î Często współwystępują zaburzenia osobowości oraz zaburzenia psychiczne;

Î Długotrwałe nadużywanie alkoholu powoduje pogorszenie stanu zdrowia, który nieleczony prowadzi do poważnych chorób i niepełnosprawności (np. konieczność amputacji nóg);

Î Nieumiejętność rozwiązywania problemów, ucieczka przed problemami;

Î Często są to osoby zadłużone zarówno w instytucjach bankowych, parabankowych, ale też u znajomych, rodziny, niespłacone zobowiązania np. alimentacyjne, czynszowe;

Î Często osoby wychowane przez rodziców lub jednego rodzica/opiekuna alkoholika; Î Stosowanie różnych form przemocy wobec innych członków rodziny (np. rodziców,

partnera, dzieci);

Î Często osoby skonfliktowane z osobami najbliższymi, ale z grupą „przyjaciół” wśród osób pijących.

Sylwetka 23.

Mężczyzna w wieku 53 lat, ma krótkie okresy pracy legalnej, więcej lat doświadczenia jako murarz, ale bez umowy. Nadużywa alkoholu od wielu lat, przez to stracił żonę i dzieci, z któ-rymi ma sporadyczny kontakt. Picie alkoholu spowodowało wiele schorzeń gastrologicz-nych, których nie leczy. Obecnie nie czuje się na siłach do podjęcia pracy, ale nie ma orze-czonego stopnia niepełnosprawności. Utrzymuje się z zasiłków pomocy społecznej, mieszka w lokalu socjalnym bardzo zaniedbanym, zadłużonym, bez prądu. Jest dłużnikiem Funduszu Alimentacyjnego, bo nie płacił alimentów na dzieci. Ma wykształcenie zawodowe (murarz), ale po licznych przeprowadzkach nie ma dokumentów potwierdzających ani wykształcenia, ani zatrudnienia, co uniemożliwia mu zarejestrowanie się w urzędzie pracy.

Sylwetka 24.

Mężczyzna w wieku 36 lat, po ukończeniu studiów na poziomie licencjatu, pracował jako handlowiec, ale gdy stracił prawo jazdy za jazdę pod wpływem alkoholu, stracił również pracę. Nie pracuje od dwóch lat, jest zarejestrowany w urzędzie pracy. Mieszka z rodzica-mi, którzy go utrzymują, dają również pieniądze na alkohol, a jednocześnie stale się z nim kłócą, nie chcą go dalej utrzymywać. Ostatnio zaczął również obstawiać zakłady bukma-cherskie wierząc, że uda mu się wygrać większą sumę pieniędzy i wtedy założy swoją fir-mę, dlatego nie szuka pracy. Zaprzecza, że ma jakiekolwiek problemy.

Sylwetka 25.

Mężczyzna w wieku 43 lat, mieszka ze schorowaną matką, która uważa, że syn nie może podjąć pracy, ponieważ musi się nią opiekować. Syn ma pretensje do matki, że całe życie go kontrolowała, m.in. przez nią rozpadło się jego małżeństwo. Jego ojciec był alkoho-likiem, od kilku lat nie żyje. Syn cały czas kłóci się z matką, ale nie chce się od niej wy-prowadzić, bo ona go utrzymuje (ma dość wysoką emeryturę po mężu), daje pieniądze na alkohol. Czasami podczas kłótni dochodzi do szarpaniny, wyzywania się. Jeśli matka nie chce dać pieniędzy, idzie do ośrodka pomocy społecznej. Właściwie nigdy nie praco-wał, podejmował tylko prace dorywcze, ma wykształcenie średnie. Nie jest zarejestrowany w urzędzie pracy, bo dwa lata temu nie zgodził się na zaproponowaną pracę w ramach robót publicznych i został wyrejestrowany.

Sylwetka 26.

Kobieta w wieku 45 lat, ma dwoje dzieci, męża alkoholika. Sama pije od kilku lat, najpierw zaczęło się od picia okazjonalnego, potem miała tzw. ciągi alkoholowe trwające po kilka dni. Gdy nie pije podejmuje się każdej pracy. Ma wykształcenie zawodowe, kilkuletni staż pracy. Oboje z mężem mają ograniczone prawa rodzicielskie, nadzór kuratora. Utrzymują się z dochodów z nielegalnej pracy męża oraz zasiłków z pomocy społecznej. Ma świa-domość problemu alkoholowego, stara się z nim walczyć, ale często przerywa terapię. Jedyną motywacją do podjęcia leczenia są dla niej dzieci. Ostatnio pojawiły się problemy z nastoletnim synem, który już kilka razy pił w szkole alkohol.

Potrzeby osób bezrobotnych:

Î Znalezienie pracy pozwalającej zaspokoić własne potrzeby (również wydatki na używki);

Î Niepodejrzewanie przez innych o to, że nadużywa alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych;

Î Uregulowanie zadłużeń (np. alimenty, opłaty za mieszkanie, niespłacone pożyczki). Potrzeby członków ich rodziny:

Î Doprowadzenie do stanu, kiedy osoba uzależniona ogranicza lub nie używa substan-cji psychoaktywnych, ogranicza lub nie wykonuje czynności uzależniających (np. ha-zard, zakupoholizm);

Î Odizolowanie osoby uzależnionej, szczególnie gdy stosuje przemoc wobec dzieci; Î Zapewnienie spokojnych warunków życia (niesprowadzanie innych osób pijących

do domu, brak wymuszania pieniędzy na alkohol). Cele pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi:

Î Podjęcie terapii uzależnień;

Î Nauka radzenia sobie z problemami codziennymi;

Î Nauka wyrażania swoich emocji, mówienia o swoich problemach;

Î Doprowadzenie do uregulowania nierozwiązanych sytuacji prawnych, majątkowych, zawodowych;

Î Doprowadzenie do polepszenia stanu zdrowia (np. zdiagnozowania chorób psychicz-nych lub inpsychicz-nych chorób, podjęcie leczenia) oraz poprawy wyglądu zewnętrznego. Cele pracy socjalnej z członkami rodziny osoby bezrobotnej:

Î Podjęcie terapii dla osób współuzależnionych oraz dla dzieci alkoholików (również dorosłych);

Î Doprowadzenie do odizolowania się od osoby uzależnionej – spowodowanie, żeby wyprowadziła się ona z domu lub wyprowadzenie się innych członków rodziny; Î Nabycie umiejętności wspierania osoby uzależnionej, gdy podejmie ona terapię.

2.2.8. Osoby karane

Cechy społeczno-demograficzne:

Î Wśród osób bezrobotnych opuszczających zakłady karne przeważają mężczyźni; Î Wiek 30-60 lat;

Î Niskie kwalifikacje zawodowe, niski poziom wykształcenia oraz małe doświadczenie zawodowe potwierdzone dokumentami; cześć osób karanych pozostających na wol-ności pracowała odpłatnie lub nieodpłatnie w czasie pobytu w zakładzie karnym; Î Najczęściej osoby samotne lub rozwiedzione, mające kontakt z rodzicami,

rodzeń-stwem, od których otrzymują sporadyczne wsparcie;

Î Często w wyniku pobytu w zakładzie karnym (szczególnie po kilkunastu latach po-bytu) tracą mieszkanie, więc muszą mieszkać u rodziny lub trafiają do schronisk dla bezdomnych.

Główne przyczyny pozostawania bez pracy:

Î Negatywny stosunek pracodawców do osób karanych, postrzeganie tych osób jako „niegodnych zaufania”, „niebezpiecznych”, „podejrzanych”;

Î W wielu ofertach pracy wpisany jest warunek niekaralności (szczególnie dotyczy to urzędów administracji publicznej);

Î Niskie lub nieaktualne kwalifikacje.

Charakterystyka psycho-społeczna z uwzględnieniem konsekwencji pozostawania przez długi czas bez pracy:

Î Bierne postawy wobec przyszłości i pokładanie nadziei raczej w okolicznościach ze-wnętrznych niż własnej zaradności;

Î Osoby łatwo poddające się przy napotkaniu pierwszych trudności;

Î Brak umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami, brak asertywności, wy-buchowość, często powoduje, że jeśli znajdą pracę to krótko się w niej utrzymują; Î Brak umiejętności społecznych, tj.: zdolności racjonalnego gospodarowania czasem,

autoprezentacji, sztuki rozmowy i spokojnego argumentowania;

Î Często osoby posiadające zadłużenie zarówno w instytucjach bankowych, paraban-kowych, ale też u znajomych, rodziny, niespłacone zobowiązania np. alimentacyjne, czynszowe, które z tego względu chcą „ukrywać” swoje dochody oraz są bardziej za-interesowane pracą „na czarno”;

Î W przypadku osób odbywających długie kary (powyżej 15 lat) nie umieją poruszać się ani po rynku pracy, ani we współczesnym życiu, gdyż brakuje im umiejętności

w posługiwaniu się komputerami, telefonami, innymi urządzeniami wykorzystywanymi w pracy;

Î Długie przebywanie w jednostce zamkniętej pozbawia umiejętności rozwiązywania własnych problemów i podejmowania jakichkolwiek decyzji – od tych poważnych, dotyczących wyboru zawodu czy znalezienia miejsca do zamieszkania, po najbar-dziej błahe, jak godzina zjedzenia śniadania;

Î Osoby nie wykazujące inicjatywy, pomysłowości, zdolności kierowania własnym ży-ciem i brania za nie odpowiedzialności; w pracy będą wykonywać tylko i wyłącznie to, co zostało im polecone;

Î Często osoby uzależnione od alkoholu;

Î Często w rodzinie osoby skazanej występuje problem uzależnienia od alkoholu, prze-moc lub bezrobocie.

Sylwetka 27.

Mężczyzna w wieku 49 lat, po 20 latach wyszedł na wolność po odbyciu kary za zabój-stwo. Jest zarejestrowany w urzędzie pracy od 2 lat. Mieszka u matki, gdyż żona rozwiodła się z nim, gdy przebywał w więzieniu, założyła nową rodzinę i mieszka w ich wspólnym mieszkaniu (lokal komunalny). Ma dorosłego syna, z którym nie ma kontaktu, ale chciałby go nawiązać, na co nie zgadza się była żona. Przez kilka lat pracował w zakładzie karnym w kuchni, również przed pobytem w zakładzie karnym pracował w gastronomii, ma ukoń-czoną szkołę zawodową w tym kierunku. Nie może znaleźć pracy, choć wysyła CV, ale ma tam wpisany pobyt w zakładzie karnym.

Sylwetka 28.

Mężczyzna 35 lat, kilkakrotnie przebywał w zakładzie karnym głównie z powodu kradzieży oraz rozbojów. Obecnie jest na wolności od 1,5 roku i przez ten czas jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna, ale wykazuje małą aktywność w poszukiwaniu legalnej pracy. Chciałby szybko za-robić dużo pieniędzy, więc czasami podejmuje się prac dorywczych np. przewozi samochody z zagranicy. Mieszka u swojej dziewczyny, która go utrzymuje (pracuje i korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych), ale często z tego powodu dochodzi do kłótni. Często też pije alkohol, co też jest powodem do kłótni. Mają dwoje dzieci w wieku szkolnym. Potrzeby osób bezrobotnych:

Î Chęć uzyskania stabilizacji życiowej (założenie rodziny, znalezienie zajęcia przynoszą-cego dochody, posiadanie własnego mieszkania);

Î Pośrednictwo w uzyskaniu zatrudnienia, poręczenie jakiejś osoby bez przeszłości kar-nej, że osoba bezrobotna, która przebywała w zakładzie karnym, jest godna zaufania;

Î Uzyskanie wsparcia finansowego w okresie poszukiwania pracy lub uzupełniania kwalifikacji zawodowych;

Î Odnowienie kontaktów z członkami rodziny, np. dziećmi, rodzicami. Potrzeby członków ich rodziny:

Î Uregulowanie różnych spraw rodzinnych, majątkowych, meldunkowych, których nie można było załatwić podczas pobytu danej osoby w zakładzie karnym;

Î Odnowienie kontaktu dzieci z ojcem, który wyszedł z zakładu karnego;

Î Niechęć do kontaktów z osobą karaną szczególnie za przestępstwa związane ze sto-sowaniem przemocy wobec członków rodziny.

Cele pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi:

Î Zapobieżenie powrotowi osoby karanej do wykonywania czynów zabronionych, szczególnie jeśli jest ona na zwolnieniu warunkowym;

Î Nabycie umiejętności społecznych umożliwiających powrót do normalnego życia w społeczeństwie, rodzinie, grupie;

Î Nabycie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach; Î Uregulowanie spraw rodzinnych, majątkowych, meldunkowych; Î Podjęcie terapii uzależnień.

Cele pracy socjalnej z członkami rodziny osoby bezrobotnej:

Î Wzmocnienie przekonania wśród członków rodziny, że osobie po odbyciu kary nale-ży się druga szansa i trzeba ją wspierać.

2.2.9. Obcokrajowcy i mniejszości etniczne

W dokumencie 09_Praca socjalna z osobami bezrobotnymi (Stron 80-88)