Wywiad indywidualny

Przeprowadzenie rozmowy z osobą bezrobotną, która jest w trakcie poszukiwania pracy lub przygotowywania się do podjęcia pracy lub która już pracę podjęła. Wywiad badawczy różni się od wywiadu środowiskowego tym, że główną uwagę skupiamy na zadawaniu takich pytań, które służą celowi badań. Jeśli więc celem ewaluacji jest ocena przydatno-ści udzielonego wsparcia w trakcie procesu aktywizacji (np. poradnictwa, treningu pracy) zadajemy pytania o opinię na temat tego wsparcia. Wywiady indywidualne powinny być stosowane tam, gdzie chcemy poznać co dana osoba myśli, jak postrzega i ocenia dane zjawisko (np. własne bezrobocie) oraz gdy temat jest na tyle wielowymiarowy, że trudno go ująć jako kafeterię odpowiedzi w ankiecie. W wywiadzie można również poruszać te-maty drażliwe, wymagające większej prywatności np. do oceny własnego zaangażowa-nia w rozwiązywaniu swoich problemów. „Podczas wywiadu, dzięki rozmowie umiejętnie prowadzonej przez doświadczonego badacza (lub pracownika instytucji pomocy społecz-nej, który czuje się na siłach, aby wywiad przeprowadzić), osoba badana ma możliwość

pełnego wyrażenia własnych odczuć, emocji, ekspresji, wyjaśnienia motywów postępo-wania czy zaprezentopostępo-wania swoich życiowych doświadczeń”80.

Pytania do wywiadu, w przeciwieństwie do pytań ankietowych, nie są standaryzowane, czyli mają charakter otwarty, a o ich kolejności i sposobie formułowania decyduje pro-wadzący. Może także posiłkować się pytaniami pomocniczymi, naprowadzającymi lub rozszerzającymi omawiane kwestie, aby uzyskać jak najbardziej wyczerpujące, precyzyjne i prawdziwe informacje.

Poniżej znajdują się przykładowe pytania do scenariusza wywiadu indywidualnego z oso-bą bezrobotną, która uczestniczyła w treningu pracy (przeprowadzanego na końcu jego realizacji, mającego na celu ocenić skuteczność, trafność i użyteczność wsparcia):

Î Czego Pan/i oczekiwał/a przed uczestnictwem w treningu pracy? Czego Pan/i chciał/a na-uczyć się podczas treningu?

Î Co się zmieniło w Pana/i życiu podczas uczestnictwa w treningu pracy? Czy odniósł/ odniosła Pan/i jakieś korzyści? Jakie? Czy poniósł/poniosła Pan/i jakieś straty? Jakie? Î Co było dla Pana/i najtrudniejsze podczas tego okresu, kiedy brał/a Pan/i udział

w treningu?

Î Jak Pan/i ocenia wsparcie udzielane przez trenera, który z Panem/Panią współpraco-wał? Co było w tym wsparciu najważniejsze? Co było najtrudniejsze w waszych rela-cjach? Jak Pan/Pani ocenia ilość czasu, którą przeznaczał dla Pana/i?

Î Wiedząc jak przebiega trening pracy czy chciałby/aby Pan/i wziąć udział w nim jesz-cze raz? Dlajesz-czego? Czy polecił/aby Pan/i udział w treningu swoim bezrobotnym zna-jomym? Dlaczego?

Zwykle wywiady są nagrywane, a następnie spisywane (tj. sporządzenie transkrypcji). Jednakże, jeżeli wywiad jest przeprowadzany tylko w celu oceny czy dane wsparcie przy-niosło oczekiwane rezultaty lub jest przeprowadzany w trakcie wsparcia (gdy osoba bezro-botna jeszcze nie zakończyła udziału w treningu) i ma posłużyć ocenie tego czy jest sens, aby je kontynuować, nie musi być dokładnie spisywany. W trakcie takiego wywiadu moż-na również zapytać czy damoż-na osoba chce kontynuować wsparcie, a jeśli nie to dlaczego. Takie jednostkowe wywiady przeprowadzone ze wszystkimi lub wybranymi uczestnikami mogą również posłużyć jako zrewidowanie metod stosowanych przez osobę udzielają-cą danego wsparcia (np. trenera pracy, doradcy, psychologa). W takim przypadku (analiza kilku wywiadów) należy odsłuchać nagrania i spisać je. Na podstawie tak opracowanego materiału dokonuje się opisu na podstawie wcześniej ustalonego scenariusza, który był podstawą rozmowy. W opisie jest istotne, aby zachowany był język rozmówców oraz zna-czenie słów, jakie nadają im badani.

4.4.4. Ankiety

Obecnie najczęściej stosowaną techniką w ewaluacji w pomocy społecznej są kwestiona-riusze ankiet. Pozwalają one na uzyskanie danych w krótkim czasie od dużej liczby osób. Wyniki prowadzenia takiego badania mają charakter ilościowy, to znaczy, że badaczom zależy na uzyskaniu opinii, wypowiedzi wielu osób. Ankiety w ocenie procesu aktywizacji zawodowej w indywidualnym wymiarze mogą posłużyć do samooceny różnych umiejęt-ności wypełnianych przed i po uczestnictwie w szkoleniu, warsztacie, treningu, dzięki cze-mu można sprawdzić czy ta forma wsparcia zwiększyła te umiejętności.

Przygotowanie kwestionariusza wymaga wiedzy i staranności. Po pierwsze musimy wiedzieć co chcemy zmierzyć, np. jaką kompetencję, umiejętność. A po drugie musimy umieć sformułować takie zdania lub pytania, które będą faktycznie a nie tylko deklaratyw-nie mierzyć czy dana osoba ją posiada. Należy używać zwrotów i słów zrozumiałych dla danej osoby (grupy osób). Poniżej znajduje się przykład arkusza samooceny dotyczący różnych umiejętności społecznych skierowany do osób młodych.

Tabela 16. Fragment ankiety samooceny umiejętności społecznych

Imię: To jest dla mnie

bardzo łatwe

To jest dla mnie łatwe

To jest dla mnie trudne

To jest dla mnie bardzo trudne

Kreatywność

Zbieram różne przedmioty i tworzę z nich nowe rzeczy.

Znajduję nowe rozwiązania problemów. Przyjaciel obchodzi 18 urodziny. Dekoruję pokój na przyjęcie.

Umiejętność zapamiętywania Pamiętam daty urodzin wszystkich moich przyjaciół.

Pamiętam zadaną pracę domową bez konieczności zapisywania.

Kiedy robię zakupy spożywcze nie potrzebuję listy zakupów, a i tak niczego nie zapomnę.

Praca zespołowa i współpraca Kiedy dołączam do nowej grupy natychmiast nawiązuję kontakt z jej członkami.

Podczas wykonywania ćwiczenia w grupie jeden z jej członków ma pomysły odmienne od moich. Wysłuchuję argumentów i nie upieram się przy moim zdaniu.

Kiedy pracuję w zespole przejmuję zadania, których nie lubię wykonywać, ale które są ważne dla osiągnięcia celów.

Źródło: Podręcznik: rozwijanie kompetencji społecznych u młodych osób z problemami społecznymi, op. cit., s. 117-120.