Osoby z chorobą psychiczną Cechy społeczno-demograficzne:

Î Osoby w wieku 18-55 lat;

Î Większość ma wykształcenie średnie, często również wyższe; Î Rzadko posiadają orzeczenie o stopniu niepełnosprawności;

Î Posiadają doświadczenie zawodowe nabyte głównie przed wystąpieniem choroby; Î Jeśli pierwsze objawy choroby wystąpiły w wieku szkolnym, to zwykle nie mają

ukoń-czonej szkoły średniej oraz nie mają doświadczenia zawodowego;

Î Źródła utrzymania to głównie pozostawanie na utrzymaniu innych członków rodziny i/lub zasiłki z pomocy społecznej.

Główne przyczyny pozostawania bez pracy:

Î Niski poziom wykształcenia i brak doświadczenia w przypadku osób, które chorują od wczesnych lat młodości;

Î Niedostateczna ilość miejsc pracy zdolnych do zapewnienia zatrudnienia dostoso-wanego do indywidualnych potrzeb osób chorujących psychicznie;

Î Stereotypowe postrzeganie osób chorych psychicznie jako pracowników niepro-duktywnych i niewiarygodnych, wymagających specjalnej kontroli oraz nadzoru oraz jako osób nieprzewidywalnych, niebezpiecznych, agresywnych.

Charakterystyka psycho-społeczna z uwzględnieniem konsekwencji pozostawania przez długi czas bez pracy:

Î Osoby chorujące najczęściej na schizofrenię, depresję, nerwice lub wykazujące zabu-rzenia psychiczne (np. zabuzabu-rzenia osobowości, zespół Aspergera);

Î W zależności od rodzaju i specyfiki choroby psychicznej osoby bezrobotne mogą mieć okresy pogorszenia stanu zdrowia oraz okresy dobrego funkcjonowania;

Î Zmienność nastrojów i nadwrażliwość szczególnie w sytuacjach problemowych; Î W fazie pogorszenia stanu zdrowia występują trudności w komunikacji,

samodziel-ności, umiejętnościach życia codziennego;

Î Ograniczenia spowodowane przez medyczną terapię psychiatryczną, która w pew-nym stopniu ogranicza kompetencje potrzebne do zatrudnienia, przede wszystkim ze względu na skutki uboczne leków oraz trwałe związanie pacjenta z instytucjami leczniczymi i opiekuńczymi;

Î Mogą wystąpić deficyty w tych umiejętnościach psychospołecznych, które mają wpływ na podjęcie pracy zawodowej m.in.: deficyty pamięci, koncentracji uwagi, za-burzenia myślenia, tendencja do izolowania się;

Î Lęk przed nawiązywaniem kontaktów społecznych; Î Niskie poczucie własnej wartości;

Î Zależność od opiekunów (np. rodziców);

Î Niepowodzenia w poszukiwaniu pracy powodują często pogarszanie stanu zdrowia, utratę nadziei, apatię.

Sylwetka 16.

Mężczyzna w wieku 50 lat, ma ukończone studia wyższe techniczne, przez 25 lat pracował jako inżynier budowy. Kilka lat temu doznał załamania psychicznego po nagłej śmierci żony, zapadł na depresję, z której udało mu się wyjść, ale co jakiś czas ma gorsze okresy. Ma dwoje doro-słych dzieci, które wspierają go finansowo. Od 5 lat jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna w urzędzie pracy. Chce wrócić do pracy, ale obawia się, że sobie nie poradzi.

Sylwetka 17.

Kobieta 36 lat, samotna, po ukończeniu studiów przez kilka lat pracowała jako nauczy-cielka. Praca ta spowodowała nasilenie objawów nerwicy, co spowodowało, że przez kilka miesięcy przebywała w szpitalu psychiatrycznym. Po rocznym urlopie wróciła do pracy, ale szykanowanie ze strony dzieci, rodziców dzieci oraz niektórych współpracowników spowodowało nawrót choroby i depresję. Po kolejnych kilku miesiącach leczenia, czuje się lepiej, ale nie chce wrócić do pracy w szkole, chce pracować, jeszcze nie zarejestrowała się w urzędzie pracy. Dodatkowo jest skonfliktowana z ojcem, który nie akceptuje jej choroby.

Sylwetka 18.

Mężczyzna w wieku 26 lat. Ma wykształcenie średnie, nieukończone studia. Kiedy miał 20 lat miał pierwsze objawy schizofrenii. Po pierwszej hospitalizacji rozpoczął leczenie farma-kologiczne, próbował szukać pracy, ale po pół roku zrezygnował. Nasiliły się lęki towarzy-szące chorobie, przerwał leczenie. Przez 9 miesięcy leżał w swoim pokoju, nie wstawał z łóżka. Po długotrwałej psychoterapii jest gotowy do powrotu do samodzielności, chce znaleźć pracę. Gdy na rozmowie ktoś pyta go o to, co robił przez ostatnie 6 lat, nie wie

co odpowiedzieć, bo gdy mówi o tym, że jest chory, to rozmowa się kończy. Po każdej ta-kiej rozmowie jest coraz bardziej przygnębiony. Rodzice, u których mieszka obawiają się, że poszukiwanie pracy znów zakończy się nawrotem choroby.

Potrzeby osób bezrobotnych:

Î Praca niestresująca, w przyjaznym środowisku, dostosowana do możliwości i ograniczeń;

Î Stworzenie lub odbudowanie i utrzymanie zdolności świadczenia pracy na rynku pracy;

Î Potrzeba rehabilitacji leczniczej, opieki lekarskiej szczególnie w zakresie zdrowia psychicznego;

Î Nauka mówienia o swojej chorobie, ograniczeniach z nią związanych; Î Wydłużony okres „próbny”, polegający na wejściu w nowe środowisko;

Î Wsparcie psychologiczne w trudnych sytuacjach związanych z pracą, kontaktami z pracodawcą, współpracownikami;

Î Pośrednictwo pracy polegające na przygotowaniu pracodawców na rozmowę z oso-bą z chorooso-bą psychiczną, głównie w celu odrzucenia stereotypów i zmiany postawy. Potrzeby członków ich rodziny:

Î Potrzeba uniezależnienia finansowego osoby chorej;

Î Często potrzeba kontroli nad życiem i postępowaniem chorego członka rodziny (np. w przypadku, gdy podejmował próby samobójcze).

Cele pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi:

Î Kształtowanie umiejętności społecznych, postaw potrzebnych do wykonywania pra-cy (np. asertywność);

Î Akceptacja swoich ograniczeń;

Î Walka z lękami przed nowymi zadaniami; Î Podniesienie własnej wartości, samooceny;

Î Towarzyszenie osoby, która mogłaby ułatwić wejście w nową rolę, pokonywać trud-ności, „kontrolować” wykonywane czynności.

Cele pracy socjalnej z członkami rodziny osoby bezrobotnej:

Î Praca nad postawami członków rodziny, którzy ograniczają samodzielność osoby chorej, nadmiernie ją od siebie uzależniają;

Î Praca nad relacjami osoby chorej z pozostałymi członkami rodziny (np. z dziećmi, partnerem, rodzicami).

Cele pracy socjalnej z otoczeniem (środowiskiem):

Î Kształtowanie postaw zrozumienia i akceptacji osób chorych psychicznie;

Î Zwiększenie wiedzy o chorobach i zaburzeniach psychicznych oraz o ograniczeniach je powodujących, a także sposobach postępowania w sytuacjach trudnych.

2.2.6. Osoby bezdomne