Model oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych

Rozwój przedsiębiorstw przemysłowych, ja k ju ż podkreślaliśm y, przebiega w czasie i przestrzeni. Stwierdzenie to jest podstaw ą wyjściową do zbudow ania m odelu oceny rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych.

6

R ozpatrując rozwój przedsiębiorstw a w ujęciu dynamicznym wychodzimy z założenia, że rozw oju przedsiębiorstw a nie m ożna oceniać wyłącznie post factum , tj. p o upływie jakiegoś czasu, przez dokonanie porów nań wyników faktycznie osiągniętych z tymi wynikami, które przedsiębiorstwo uzyskało w okresie poprzednim . Ocena ta k a nie różniłaby się niczym od dotychczasowej analizy ekonomicznej działalności bieżącej przedsiębiorstwa. Z a niewystar­ czające uznajem y także p orów nania wielkości faktycznych z wielkościami możliwymi do osiągnięcia, a nawet wielkościami pożądanym i, chociaż ten rodzaj porów n ań jest ju ż znacznie cenniejszy od porów nań z wielkościami okresów poprzednich37. Pozw ala o n przede wszystkim zarejestrować różnicę pom iędzy stanam i pożądanym i i praw dopodobnym i, a więc tymi, które przedsiębiorstw o m oże uzyskać. N a tej podstaw ie z kolei m ożna ustalić słabe i m ocne strony przedsiębiorstwa.

O cena rozw oju m usi objąć cały ciąg czynności, jaki dokonuje się n a osi czasu, poczynając od oceny w arunków rozw oju, poprzez sposób ich wykorzys­ tan ia przez przedsiębiorstw o, do oceny rezultatów, któ re są wykładnikiem dotychczasowej spraw ności działania przedsiębiorstwa, a także zapowiedzią możliwości do dalszego jego rozwoju.

Poszczególne czynności tego ciągu m ożna zgrupow ać w trzy główne fazy i przedstaw ić ja k o pewien ciąg czynności o charakterze sprzężeń zwrotnych. M yśl tę graficznie przedstaw iono n a rysunku 5.

R ys. 5. F a zy ocen y rozwoju przedsiębiorstwa

Ź r ó d ło : opracowanie własne.

Ja k wynika z rysunku 5, ocenę rozw oju przedsiębiorstwa należy rozpocząć od oceny szans i ograniczeń, jak ie wystąpią w konkretnym czasie. W yniki takiej oceny m o gą stanow ić podstaw ę do przyjęcia odm iennego kierunku rozw oju przedsiębiorstw a w stosunku do pierwotnie zakładanego, jeśli w a­ runki okażą się niesprzyjające. W ażne jest więc, aby ocenę rozw oju roz­ poczynać już n a etapie projekcji przyszłych działań przedsiębiorstwa, a nie po ich zakończeniu.

N astępną fazą oceny jest analiza stopnia wykorzystania w arunków roz­ w oju w relacji do przyjętych celów, kierunków i założeń rozwojowych. Ocena tak a m usi objąć różne obszary procesów transform acji dokonywanych w przedsiębiorstwie. W przedsiębiorstwie bowiem zachodzą wszystkie te

zmiany, k tóre wyznaczają istotę jego rozw oju38. W tych samych w arunkach i w jednakow ym czasie poszczególne przedsiębiorstw a osiągają odm ienne wyniki. A zatem te przedsiębiorstwa, które uzyskają rezultaty lepsze w stosun­ ku do innych przedsiębiorstw dow odzą, że osiągnęły wyższy poziom swojego rozwoju.

O statnia faza, czyli ocena rezultatów rozwoju, pow inna być sprzężona zarów no z fazą w ykorzystania w arunków , ja k i przede wszystkim z określeniem szans i możliwości rozwoju. Niekiedy rezultaty uzyskane przez przedsiębiorstwo m ogą wprawdzie nie potwierdzać optym alnego w ykorzystania w arunków ani wykorzystania swoich zasobów (co m ogło się składać n a przygotow anie przedsiębiorstwa do w drożenia i opanow ania nowej technologii), to jed nak przedsiębiorstwo m ogło ten okres wykorzystać n a przygotowanie się do dalszego rozwoju. Konieczne jest więc ich ponowne zderzenie z nowymi warunkam i, jakie powstały n a skutek upływu czasu. Potw ierdza się więc zasada, iż ocena rozw oju przedsiębiorstwa pow inna być przeprow adzana n a tle dłuższego okresu.

N astępnym ważnym krokiem w budowie m odelu oceny rozw oju przed­ siębiorstwa przemysłowego jest uwzględnienie wym iaru przestrzeni. Ten wymiar, ja k się wydaje, ostatecznie weryfikuje zarów no poziom rozw oju przedsiębiorstwa, ja k i jego zdolność do dalszego rozwoju. W arunki rozwoju kreuje przede wszystkim otoczenie, czyli ocena rozwoju pow inna wychodzić od oceny otoczenia, a więc rozpatrzenia stanu tego otoczenia z różnych punktów widzenia, a także powiązań przedsiębiorstwa z otoczeniem oraz miejsca, jakie przedsiębiorstwo zajmuje w otoczeniu. Jest to więc pierwsza faza procesu oceny.

F aza druga, to analiza wnętrza. Obejmuje ona ocenę poziom u rozwoju zarów no w kontekście zaspakajania potrzeb otoczenia, ja k i interesu własnego przedsiębiorstwa. N a bazie tych dwóch perspektyw oceny m ożna określić m ocne i słabe strony przedsiębiorstwa, jak o zapowiedź szans i możliwości dalszego rozwoju.

I wreszcie faza trzecia to ocena zdolności przedsiębiorstwa do dalszego rozwoju. F aza ta ponow nie wykracza p o za wnętrze przedsiębiorstwa i p o ­ nownie sytuuje przedsiębiorstwo w otoczeniu. W ten sposób następuje sprzężenie zwrotne:

otoczenie ->■ przedsiębiorstwo -> otoczenie.

Jeśli zatem przekrój czasowy oceny rozw oju przedsiębiorstw a scalimy z przekrojem przestrzennym , to otrzym am y konstrukcję m etodyczną, okreś­ loną przez nas m odelem oceny rozw oju przedsiębiorstwa. Treść tego m odelu graficznie przedstaw iono n a rysunku 6.

Zaprezentow any m odel oceny rozwoju przedsiębiorstwa składa się z trzech podstawowych elementów: oceny zewnętrznych uw arunkow ań rozw oju stwo­ rzonych przez otoczenie, oceny sposobu w ykorzystania tego, co otoczenie

R ys. 6. M odel oceny rozw oju przedsiębiorstw przem ysłowych

Ź ró d ło : opracowanie własne.

przedsiębiorstw u stw arza, a więc oceny poziom u rozw oju przedsiębiorstwa, oraz z określenia zdolności przedsiębiorstw a do dalszego rozwoju. M odel ten tworzy więc elem enty deskryptywne, opisujące otoczenie, wartościujące p o ­ ziom rozw oju, i elementy prognostyczne. Jest więc m odelem dynamicznym, przestrzennym i m odelem uwzględniającym elementy wartościujące.

K ażdem u z trzech elem entów m odelu oceny rozw oju przedsiębiorstwa poświęcono osobny rozdział pracy, w których rozwinięto przedstaw ioną n a rysunku 6 konstrukcję m odelu. Całość tworzy zw artą koncepq'ę, czyli system oceny rozwoju przedsiębiorstwa.

R ozdział IV

OCENA ZEWNĘTRZNYCH UWARUNKOWAŃ ROZWOJU