R ozpoczęta w naszym kraju w latach osiemdziesiątych reform a gospodar cza, zm ierzająca w kierun k u gospodarki rynkowej, zmienia w zasadniczy sposób istotę przedsiębiorstw przemysłowych. W nakazowo-rozdzielczym systemie zarządzania gospodarką n arodow ą przedsiębiorstwo było przede wszystkim jed n o stką techniczno-produkcyjną, realizującą odgórnie wyznaczo ne zadania. N atom iast w obecnym stadium przem ian systemowych w naszym kraju jest ju ż ono pełnopraw nym podm iotem gospodarczym, realizującym szeroki zasięg funkcji. Rozwój takiego przedsiębiorstwa staje się jego n atu ralną i w ażną potrzebą. T a zm iana istoty przedsiębiorstw a pow oduje konieczność szybkiego poszerzenia zakresu nauki o przedsiębiorstwie przemysłowym o zja wisku rozw oju, n atom iast zakresu analizy ekonomicznej przedsiębiorstw - o kwestie oceny rozw oju. U zupełnieniu i uściśleniu tej wiedzy poświęcona była niniejsza rozpraw a.
Realizując cel główny rozpraw y oraz precyzując i rozwiązując szczegółowe problem y badawcze, w jej części teoretycznej uporządkow ano i przedstaw iono dotychczasow y dorobek naukow y poświęcony rozwojowi przedsiębiorstw przemysłowych oraz d ok onano jego uściślenia i wzbogacenia. N a podstaw ie rozw ażań poświęconych ogólnym problem om rozwoju i problem om rozwoju gospodarczego zdefiniow ano istotę rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych. U stalono, iż rozwój przedsiębiorstw przemysłowych jest długotrwałym i ukie runkow anym procesem ilościowych i jakościowych zmian, które w sposób zasadniczy zm ieniają stru k tu rę w ew nętrzną przedsiębiorstw i sposób ich działania.
Stwierdzono, iż rozwój przedsiębiorstw przemysłowych jest zjawiskiem złożonym i dlatego sform ułow ana definicja nie oddaje wszystkich jego właś ciwości. Z tego też względu uznano, iż lepiej jest mówić o zjawiskach rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych, niż jego istotę sprow adzać do jednego zjawis ka. Niezależnie więc od przytoczonej definicji w pracy podjęto próbę wyjaś nienia owych zjawisk rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych.
N a podstaw ie rozw ażań dotyczących istoty rozwoju przedsiębiorstw prze mysłowych stw ierdzono, że rozwój ten m a swoją differentia specifica. W yraża się ona m .in. w celowości i kierunkowości zm ian zdeterm inowanych przez konkretny p odm io t gospodarczy - w tym w ypadku przez przedsiębiorstwo przemysłowe. Stąd dużą rolę odgryw a czynnik ludzki, zwłaszcza w gospodarce rynkowej, w której decyzje rozwojowe przedsiębiorstwa przemysłowego są
wynikiem jego autonom icznych decyzji. D latego rozwój poszczególnych przed siębiorstw przemysłowych jest zróżnicowany, stosownie d o przyjętych dró g ich rozwoju wyrażonych w odpowiedniej strategii.
R ozpatrując relacje rozw oju przedsiębiorstw przem ysłowych i rozw oju gospodarczego uznano, iż rozwój przedsiębiorstw przemysłowych jest zjawis kiem pierwotnym względem rozw oju gospodarczego, a nie odw rotnie. Zatem nie m ożna wyjaśniać zjawisk rozw oju przedsiębiorstw przem ysłowych wyłącz nie na podstaw ie sym ptom ów właściwych rozwojowi gospodarczem u całego kraju. T rzeba zatem opisać i wyjaśnić wszechstronnie i dogłębnie zjawiska rozwoju charakterystyczne dla pojedynczych podm iotów gospodarczych, ja k i m i są przedsiębiorstwa przemysłowe.
Rozwój przedsiębiorstw przemysłowych nie jest wyłącznie zjawiskiem prostolinijnym o jednoznacznie pozytywnym zabarwieniu. D o zjawisk rozw oju przedsiębiorstw należą zatem takie stadia, ja k postęp, regres i stagnacja. W ymienione stadia w ystępują w rozw oju każdego przedsiębiorstwa. Rozw ój wyłącznie w stadium po stępu byłby niemożliwy, dlatego niezbędne są stadia stagnacji i regresu. N ależy stwierdzić, że stadia te są niezależne od poziom u rozwoju konkretnego przedsiębiorstwa, chociaż sym ptom y owych stadiów rozwoju są zróżnocow ane przy poszczególnych poziom ach rozw oju przed siębiorstw.
W pracy d o konano również wyraźnego oddzielenia zjawisk rozw oju przedsiębiorstw przem ysłowych od zjawisk w zrostu. U znano, iż w zrost przed siębiorstw przemysłowych jest zjawiskiem pierw otnym względem ich rozw oju. W zrost tworzy w arunki d o tego, aby m ógł wystąpić rozwój. Przejawy w zrostu m ają przede wszystkim charakter ilościowy, w odróżnieniu od zjawisk roz woju, n a k tó re składają się głównie zjawiska jakościowe. Stąd p om iar i ocena zjawisk rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych jest bardziej złożona niż zjawisk będących istotą ich wzrostu.
Złożoność zjawisk rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych spraw ia, iż rozwój ten jest rezultatem oddziaływania wielu czynników zewnętrznych, niezależnych od przedsiębiorstw, oraz czynników wewnętrznych. K ażdy z nich wpływa w sposób stym ulujący bądź w sposób destym ulujący n a rozwój przedsiębiorstwa. Skonstatow ano, że pozytywny lub negatyw ny wpływ danego czynnika jest zawsze względny, jeśli abstrahuje się od sytuaq’i wewnętrznej konkretnego przedsiębiorstw a oraz jego miejsca w otoczeniu. T en sam bowiem czynnik m oże się w jednym przedsiębiorstwie okazać m otorem rozw oju, natom iast w innym przedsiębiorstwie - hamulcem rozwoju. D latego stwier dzono, iż d o określenia roli poszczególnych czynników w rozw oju przed siębiorstw przemysłowych konieczne jest uwzględnienie aktualnych wyzwań otoczenia, w którym przedsiębiorstwo działa, fazy cyklu życiowego przed siębiorstwa i poziom u jego rozwoju. D opiero n a podstaw ie takiego założenia m ożna rozważać czynniki rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych.
W odniesieniu do jednego czynnika uczyniono wyjątek i p o trakto w ano go oddzielnie. Tym czynnikiem są inwestycje. W yjątek ten został podyktow any
dość powszechnym utożsam ianiem rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych z inwestycjami. R ozpatrując rolę inwestycji jak o jednego z czynników rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych stwierdzono, iż ulega ona zasadniczej zmianie w gospodarce rynkowej w porów naniu z rolą, ja k ą odgrywały inwestyq'e w nakazowo-rozdzielczym systemie zarządzania gospodarką narodow ą. Stwierdzono, iż bez inwestycji rozwój przedsiębiorstw przemysłowych jest niemożliwy, lecz sam e inwestyq'e też autom atycznie nie czynią rozwoju. R ola inwestyq’i jest także ró żn a w zależności od fazy cyklu życiowego przedsiębiors twa.
Złożoność istoty rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych oraz wielkość i różnorodność czynników go kształtujących spowodow ała konieczność przyję cia określonych założeń niezbędnych do zbudow ania m odelu oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych.
Istotnym i założeniam i zawartym i w pracy są: kompleksowość oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych, pierw otność porów nań przestrzen nych w stosunku do porów nań w czasie, rosnące znaczenie oceny przyszłości przedsiębiorstw w porów naniu z oceną jego przeszłości w ram ach porów nań dokonyw anych n a osi czasu.
K ierując się w/w założeniam i zbudow ano w pracy wielowymiarowy m odel oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych. Uwzględnia on bowiem wy m iar przestrzeni i w ym iar czasu. T o pozw ala ocenić zewnętrzne uw arun kow ania rozw oju przedsiębiorstw a przemysłowego stworzone przez otoczenie, określić um iejętność wykorzystania przez przedsiębiorstwo owych uw arun kow ań zewnętrznych, czyli ocenić poziom rozwoju przedsiębiorstwa oraz określić i ocenić zdolność przedsiębiorstw a do rozwoju. Z aproponow any m odel oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych wychodzi więc od oceny otoczenia, poprzez ocenę wnętrza przedsiębiorstwa i ponow nie sytuuje przed siębiorstwo w otoczeniu. W ym iar przestrzenny oceny rozw oju przedsiębiorst w a jest ściśle połączony z wymiarem czasu, poczynając od oceny przeszłości, poprzez ocenę bieżącej działalności oraz ocenę możliwości jej kontynuow ania i rozw oju w przyszłości. Przedstaw iona konstrukq'a m odelu oceny rozwoju przedsiębiorstw przem ysłowych jest konstrukcją dynam iczną oraz przestrzen ną, uwzględniającą elementy deskryptywne, wartościujące i prognostyczne.
Pierwszym elementem m odelu oceny rozwoju przedsiębiorstw przemys łowych jest ocena zewnętrznych uw arunkow ań rozwoju, stworzonych przez otoczenie. A by dokonać oceny tych uw arunkow ań, zdefiniowano pojęcie otoczenia przedsiębiorstw przemysłowych. Otoczeniem nazwano wszystko to, co wpływa n a przedsiębiorstwo o raz wszystko to, n a co przedsiębiorstwo m a wpływ. Przytoczona definiq'a pozw ala objąć szeroki zakres otoczenia przed siębiorstw przemysłowych.
Głównym i składnikami oceny otoczenia przedsiębiorstw przemysłowych są: ocena otoczenia ogólnego, ocena otoczenia szczegółowego i ocena wpływu pow iązań przedsiębiorstw a z otoczeniem n a jego rozwój. Ocenę zewnętrznych uw arunkow ań rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych powinno się rozpoczy
nać od oceny otoczenia ogólnego, czyli od oceny u w arunkow ań politycznych, systemowych i społecznych. Z oceny tej w ynikają szanse i zagrożenia dla rozwoju przedsiębiorstw a w bliższej i dalszej perspektywie.
R ozpoznanie otoczenia uzasadnia przejście d o bardziej wnikliwej oceny otoczenia szczegółowego, obejmującej te w arunki i te podm ioty, które wywie rają bezpośredni wpływ n a działalność bieżącą i n a rozwój przedsiębiorstw przemysłowych. W pracy ograniczono się jedynie do zaprezentow ania oceny w arunków otoczenia szczegółowego, natom iast pom inięto ocenę relaq'i z k o n kretnym i podm iotam i.
W ocenie w arunków otoczenia szczegółowego skupiono się głównie n a ocenie uw arunkow ań rynkowych, uznając je za najbardziej istotne w gospodar ce rynkowej. Zakres oceny owego otoczenia ograniczono do rozpoznania możliwości sprzedaży w yrobów gotowych i usług, działalności konkurentów , możliwości zasileń w czynniki produkcji oraz opłacalności funkcjonow ania przedsiębiorstwa przemysłowego n a wybranym rynku. Z a zmienne w yznaczają ce możliwości sprzedaży w yrobów gotowych i usług przyjęto: potencjał rynku, stopień niedoboru występującego n a rynku, dynam ikę rynku, rodzaj branży, w której znajduje się przedsiębiorstwo, wielkość popytu i strukturę odbiorców .
Z a istotny element otoczenia rynkowego uznano konkurencyjność rynku. Ocenę konkurencyjności rynku ograniczono do rozpoznania głównych k o n kurentów (ujęcie podm iotowe) do określenia dziedzin, przedm iotu i zakresu działalności potencjalnych konkurentów (ujęcie przedm iotowe) oraz do osza cowania skutków konkurenq'i w krótkim i dłuższym okresie dla przed siębiorstwa.
D o ważniejszego z rynków zlokalizowanych n a wejściu przedsiębiorstw a przemysłowego zaliczono rynek zaopatrzenia w surowce i m ateriały. Z a istotniejsze kryteria oceny tego rynku u znano możliwość w yboru dostawcy, dostępność do m ateriałów , podstaw y realizacji dostaw m ateriałow ych i w a runki płatności.
Wszelkie aspekty oceny otoczenia ogólnego, ja k i otoczenia szczegółowego nie powinny się sprow adzać wyłącznie do ujęcia statycznego. K onieczne jest więc, n a co zwracano uwagę w pracy, ustalenie tendencji rozwojowej w za kresie zewnętrznych uw arunkow ań rozwoju.
Z a istotną część oceny otoczenia uznano ocenę pow iązań przedsiębiorstw a przemysłowego z otoczeniem. Punktem wyjścia tej oceny jest założenie, iż interakq’e przedsiębiorstw a przemysłowego z otoczeniem pow inny być pier w otne względem relaq'i i procesów zachodzących w ew nątrz tego przed siębiorstwa. D latego też uznano, że ocena pow iązań przedsiębiorstw a prze mysłowego z otoczeniem m a duże znaczenie w ocenie zewnętrznych uw a runkow ań jego rozwoju. Zatem stosownie do rangi tej oceny zaproponow ano odpowiednią m etodykę oceny owych powiązań. U w zględniono w niej takie elementy, jak: zakres pow iązań, ich form ę, przedm iot pow iązań, intensywność powiązań oraz rezultaty przedsiębiorstw a przemysłowego wynikające z re alizowanych powiązań.
Kolejnym elementem przedstaw ionego w pracy m odelu oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych jest ocena poziom u rozwoju. Z a punkt wyjścia oceny poziom u rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych przyjęto założenie, iż ocena ta wym aga jednoczesnego uwzględnienia rezultatów działalności przed siębiorstwa przemysłowego świadczonych n a rzecz zaspokojenia potrzeb otoczenia oraz uwzględnienia kształtow ania się relaq'i wewnętrznych. Te dwa obszary działalności przedsiębiorstw a przemysłowego wyznaczają bowiem ostatecznie poziom jego rozw oju. Nie m ożna więc wnioskować o poziomie rozwoju przedsiębiorstw a przemysłowego wyłącznie n a podstaw ie jego rezul tatów cząstkowych, obejm ujących tylko jeden obszar tej działalności.
W ram ach oceny zaspokojenia potrzeb otoczenia jak o ważnego sym ptom u oceny poziom u rozw oju przedsiębiorstw a przemysłowego istotny jest sposób ujęcia owych rezultatów , ich rodzaj oraz charakter otoczenia, n a które są one kierowane, a także relatyw na wielkość zaspokojenia potrzeb otoczenia w p o rów naniu z innymi przedsiębiorstwam i przemysłowymi. Rozm iary zaspokojo nych potrzeb otoczenia wyznaczają bowiem pozycję przedsiębiorstwa w otocze niu, k tó ra jest ważnym wskaźnikiem rozwoju przedsiębiorstwa przemysłowego. Ocenę poziom u rozw oju przedsiębiorstw przemysłowych w świetle relacji wewnętrznych ograniczono do oceny potencjału przedsiębiorstwa, oceny rezultatów osiąganych za pom ocą posiadanego potencjału oraz oceny efektyw ności działalności przedsiębiorstwa. W każdym z tych obszarów oceny wnętrza przedsiębiorstwa ustalono zakres, kryteria i wskaźniki oceny. N a podstawie oceny wyników przedsiębiorstw a świadczonych n a rzecz zaspokojenia potrzeb otoczenia oraz n a podstaw ie relacji wewnętrznych kształtują się m ocne i słabe strony przedsiębiorstwa. W pracy pokazano sposób oceny m ocnych i słabych stron przedsiębiorstw a przemysłowego w świetle jego potrzeb rozwojowych.
Ostatnim elementem oceny rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych jest ocena zdolności przedsiębiorstw a do rozwoju. Jest to wprawdzie element końcow y zaproponow anego m odelu, lecz bardzo istotny w ocenie rozwoju. M a on bowiem oceniać szanse i możliwości rozwoju przedsiębiorstwa przemys łowego w przyszłości.
Ocena zdolności przedsiębiorstw a przemysłowego do rozwoju jest pojęciem nowym zarów no w analizie ekonomicznej przedsiębiorstw, ja k i w ekonomice przedsiębiorstw przemysłowych. Stąd w pierwszej kolejności zdefiniowano jej istotę, k tó ra w yraża się w um iejętności pokonyw ania ograniczeń i barier w procesie dochodzenia do pożądanych stanów ekonomiki, wynikających z przyjętych celów rozwoju. D efinicja ta wskazuje, iż zdolność przedsiębiorstwa przemysłowego do rozw oju jest oceną możliwości rozwoju przedsiębiorstwa w przyszłości.
Zdolność przedsiębiorstw a przemysłowego do rozwoju wyznaczają zarów no przyszłościowe relacje przedsiębiorstw a przemysłowego z otoczeniem, ja k i przewidywane jego relaq’e wewnętrzne. Jednoczesne scalenie oceny tych dwóch aspektów oceny stanow i podstaw ę do wyznaczenia syntetycznej oceny zdolności przedsiębiorstw a przemysłowego do rozwoju.
S P IS W Y K O R Z Y ST A N E J LITER A TU R Y
1. A ck o ff R . L ., O system podejść systemowych, Prakseologia 1973, nr 2.
2. A dam ska M ., Problemy analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa. E k on om ik a i O rganizacja Przedsiębiorstw a 1990, nr 1 -3 .
3. A lbinow ski S., Stopa zysku, T rybuna Ludu 1985, nr 258.
4 . A n so ff H . I., Zarządzanie strategiczne, Państw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszaw a 1985.
5. B aka W ., Polska reforma gospodarcza, Państw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszaw a 1982.
6. Bakke E. W ., Pojęcie organizacji społecznej, w pracy zbiorowej p o d red. M . Haire,
Nowoczesna teoria organizacji. Państw ow e W ydaw nictw o N a u k o w e, W arszaw a 1965. 7. Balcerow icz L ., Ogólnogospodarcze skutki zwiększenia tempa odnowy produktów, P aństw ow e
W ydaw nictw o E konom iczne, W arszawa 1979.
8. Balcerow icz L., W poszukiwaniu paradygmatu gospodarki, Przegląd Organizacji 1984, nr 3. 9. Baran P., Ekonomia polityczna wzrostu, Państw ow e W ydaw nictw o N a u k o w e, W arszaw a
1958.
10. Bednarski L., Analiza ekonomiczna. Państw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszawa 1979.
11. Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie przemysłowym . P aństw ow e W ydaw nict w o Ekonom iczne, W arszaw a 1987.
12. Beer S., Cybernetyka a zarządzanie, P aństw ow e W ydaw nicw o N au k ow e, W arszaw a 1966. 13. Beksiak J., Jf'zrost gospodarczy i niepodzielność inwestycji, Państw ow e W ydaw nictw o
N au k ow e, W arszawa 1965.
14. Beksiak J., Zmiany w gospodarce, P aństw ow e W ydaw nictw o N au k ow e, W arszaw a 1982. 15. Bell D ., The Corning o f Post - Industrial Society, N e w Y ork 1973.
16. Bieniasz E ., G órski Z., K ierczyński T ., Ekonomiczny mechanizm sterowania produkcją.
P aństw ow e W ydaw nictw o Ekonom iczne, W arszawa 1989.
17. Bieniok II., R o k ita J., Przedsiębiorczość i samodzielność ja k o warunek dynamicznego i efektywnego rozwoju przedsiębiorstwa, w: Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstwa, p od . red. II. B ien ioka, W ydaw nictw o A kadem ii Ekonom icznej w K atow icach , 1988.
18. Blauberg I. W ., Sadow ski W. N ., Judin E .G ., Koncepcje systemowe we współczesnej nauce, w: Problemy metodologii badań systemowych, P aństw ow e W ydaw nictw o N au k ow e, W arszawa 1973.
19. B łoch H ., Organizacja w otoczeniu. Sformułowanie problemu. Problem y Organizacji 1985, nr 1 - 2 .
20. B oroń J., Pieścikow ski Z ., Strategia zarządzania przedsiębiorstwem w latach 1 9 8 7 -1 9 9 0 ,
W ydaw nictw o O środka A n alizy W artości w G dańsku, 1986.
21. Bralnicki M ., Czynniki determinujące innowacyjność przedsiębiorstwa. O rganizacja i K ierow a nie 1989, nr 1 -2 .
22. Bratnicki M ., H alam a II., Metodologiczna propozycja badania zmian strategicznych w przed siębiorstwie, w pracy zbiorow ej pod red. J. R ok ity i H . B ien iok a, Strategia rozwoju przedsiębiorstwa. W ydaw nictw o A kadem ii E konom icznej w K atow icach, 1985.
24. C hom ątow ski S., Warunki a czynniki rozwoju przemysłu. Zeszyty N a u k o w e Akadem ii E konom icznej w K rak ow ie, nr 230, 1986.
25. Clark C ., The Conditions o f Economic Progress, L ond on 1940.
26. C yrson E ., Przemiany w strukturze współczesnego przemysłu Stanów Zjednoczonych, Państ w ow e W ydaw nictw o N a u k o w e, W arszawa 1973.
27. Czermiński A ., Wybrane zagadnienia z teorii organizacji i zarządzania, P aństw ow e W ydaw - , nictw o N a u k o w e , W arszaw a 1982.
28. Czum aczenko N . G ., Wnutrizawodskoj ekonomiczeskoj analiz, Izdatielstw o „Technika” , K ijev 1968.
29. D ie tl J., M arketing, P aństw ow e W ydaw nictw o Ekonom iczne, W arszawa 1985.
30. D o m a ń sk i R ., Przestrzenna organizacja rozwoju regionalnego, P aństw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszaw a 1987.
31. D rucker P. F ., Managements New Role, Harvard B usiness R eview 1969, nr 11/12. 32. D rucker P. F ., Potentials o f Management Science, H arvard Business R eview , sty czeń -lu ty
1959.
33. D rucker P. F ., Skuteczne zarządzanie. Zadania ekonomiczne a decyzje związanie z ryzykiem,
P aństw ow e W ydaw nictw o N a u k o w e, W arszawa 1976.
34. D rucker P. F ., The Frontiers o f Management, N e w Y ork 1986.
35. D u lsk i S., System podmiotowy gospodarki. Centralizacja-decenralizacja, P aństw ow e W ydaw n ictw o E kon om iczne, W arszawa 1985.
36. D u n st K . H ., Portfolio Management. Konzepion fu r die strategische Unternehmensplanung,
W alter d e Gruyter, B e r lin -N e w Y ork 1979.
37. D uraj J., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa przemysłowego, W ydaw nictw o Uniw ersytetu Ł ódzk iego, 1989.
38. D uraj J., Mikroekonomiczna analiza pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa, E konom ika i Organizacja Przedsiębiorstw a 1989, nr 9.
39. D uraj J., K u ciń sk a K ., Piotrow ski S., Sikorski A ., Kryteria i metody oceny efektywności funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw i ich weryfikacja praktyczna. W ydaw nictw o A k ad e
m ii E konom icznej w K atow icach , 1987.
40. D ziw orsk a K , R o ed in g H ., Determinanty popytu inwestycyjnego w przedsiębiorstwach przemysłowych, w: Czynniki wzrostu efektywności gospodarowania w przem yśle polskim,
W ydaw nicw o U niw ersytetu Szczecińskiego, 1988.
41. Ekonomika przedsiębiorstwa przemysłowego, p od red. T . K ierczyńskiego, Państw ow e W ydaw n ictw o E kon om iczne, W arszawa 1989.
42. F abiańska K , Planowanie rozwoju technicznego przedsiębiorstwa przemysłowego, W ydaw nict w o A k adem ii Ekonom icznej w K atow icach , 1987.
43. F abiańska K , R o k ita J., Planowanie rozwoju przedsiębiorstwa, W ydaw nictw o Akadem ii E konom icznej w K atow icach , 1984.
44. F abiańska K , R o k ita J., Planowanie rozwoju przedsiębiorstwa, P aństw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszawa 1986.
45. Florence P. S., Brytyjski i amerykański system przemysłowy, P aństw ow e W ydaw nictw o N a u k o w e, W arszaw a 1965.
46. F rąckow iak W ., Czynniki przestrzeni w teorii rachunku ekonomicznego efektywności inwes tycji, P aństw ow e W ydaw nicw o E konom iczne, W arszawa 1985.
47. Freze E ., Grundlagen der Organisation, G abler Lehrbuch, W iesbaden 1984.
48. G abara W ., Proces przystosowawczy organizacji do środowiska, Państw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszawa 1969.
4 9. G abrusew icz W ., Charakter integracji przedsiębiorstw przemysłowych, je j przesłanki i form y,
Z eszyty N a u k o w e A k adem ii E konom icznej w P oznaniu, nr 79, 1978.
50. G abrusew icz W ., Czynniki rozwoju przedsiębiorstw przemysłowych w warunkach reformy gospodarczej, Zeszyty N a u k o w e A kadem ii E konom icznej w Poznaniu, 150, 1987. 51. G abrusew icz W ., Kryteria oceny działalności przedsiębiorstwa przemysłowego, Z eszyty N a u
52. G abrusewicz W ., Związki produkcyjne w przedsiębiorstwach kluczowego przemysłu meblars kiego województwa poznańskiego, Poznańskie R oczn iki E kon om iczne, t. X X V III, 1978. 53. G albraith J. K ., Economic Devełopment in Perspective, Cam bridge 1962.
54. G albraith J. K ., Społeczeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe, P aństw ow y Instytut W ydaw niczy, W arszawa 1979.
55. G aw da W ., K osteck i M . J., Płoszajski P., Rychard A ., Badanie relacji organizacja - otoczenie. Propozycje teoretyczne, Problem y Organizacji 1977, nr 3.
56. G aw ron H ., Mechanizm regulacji odnowy środków pracy, W ydaw nictw o A k adem ii E k o n o m i cznej w Poznaniu, 1983.
57. Gierszewska E., R om an ow sk a M ., Skarżyński G ., Uwarunkowania procesów rozwoju przed siębiorstw, W ektory G ospodarki 1987, nr 3.
58. G liński B ., Skuteczność i efektywność przedsiębiorstwa, Ż ycie G ospod arcze 1972, nr 42. 59. G liński B ., System funkcjonowania gospodarki. Logika zmian, Państw ow e W ydaw nictw o
Ekonom iczne, W arszawa 1977.
60. G łow acki R ., Przedsiębiorstwo na rynku, Państw ow e W ydaw nictw o E konom iczne, W arszawa 1987.
61. G oldberg W ., Pozyskiwanie informacji dla decyzji strategicznych i innowacyjnych w wielkich korporacjach, Problem y Organizacji 1988, nr 2.
62. G ościński J., C ykl życia organizacji. P aństw ow e W ydaw nictw o E kon om iczne, W arszawa 1989.
63. G ościński J. W ., Efektywna reforma gospodarcza. Uwarunkowania i mechanizmy ekonomiczne,
Państw ow e W ydaw nictw o Ekonom iczne, W arszawa 1989.
64. G ościński JL, Konkurencja socjalistyczna, w: Przedsiębiorstwo w systemie funkcjonowania gospodarki socjalistycznej, cz. II, Polskie T ow arzystw o E konom iczne, W arszaw a 1985. 65. G ościński J. W ., Zarys teorii sterowania ekonomicznego. P aństw ow e W ydaw nictw o N a u k o
we, W arszawa 1977.
66. G órski JL, Gospodarka 1981. Problemy załamania i rozwoju, K siążk a i W iedza, W arszaw a 1982.
67. G rabow ski B., Nadmierna skłonność do inwestycji w gospodarce centralnie planowanej. A cta U niversitatis Lodzienśis, nr 86, 1988.
68. H abr J., V eprek J., Systemowa analiza i synteza, Państw ow e W ydaw nictw o E konom iczne,