N IEWIDOMI W H OLANDII

W Austrii wysokość renty jest zależna z ilości przepracowanych lat. Jeżeli tych lat było sporo a i zarobki dobre, wówczas i renta wystarcza na przyzwoite ży-cie. Ale ci, którzy utracili wzrok i zdolność do pracy w młodym wieku, mają nie-wielkie renty, zapewniające tylko minimum egzystencji. Jednakże mogą oni do-datkowo otrzymać określony zasiłek z ogólnej puli pomocy społecznej finansowa-nej przez państwo i władze lokalne.

Ludzie z dysfunkcją wzroku zrzeszeni są w Austriackim Związku Niewido-mych, obejmującym 9 regionów. Związek opiekuje się ludźmi starszymi, zaś młodszym pomaga w poszukiwaniu pracy. Pracodawcy są zainteresowani

w przyjmowaniu niepełnosprawnych, gdyż jeśli ich nie zatrudniają, płacą dodat-kowy podatek. Otrzymują też pieniądze na wyposażenie ich stanowiska pracy.

Niewidomi najczęściej mieszkają w domach pomocy społecznej lub z rodzinami.

Jeżeli chcą mieszkać samodzielnie, Związek umożliwia im rehabilitację indywidu-alną w miejscu zamieszkania.

Stosunek do niepełnosprawnych w Austrii jest różny - zależy to od środowi-ska. Ale nie ma dyskryminacji na przykład przy podejmowaniu pracy. Osoba z dysfunkcją wzroku może podjąć każdą pracę, oczywiście taką, do której się nada-je i nada-jest odpowiednio przygotowana zawodowo. Prowadzi się też w różnych for-mach działania informacyjne, zwłaszcza w szkołach, mające kształtować pozy-tywne relacje pomiędzy niepełnosprawnymi a resztą społeczeństwa.

8. N

H

Holandia jest jednym z trzech państw Beneluksu, z populacją ponad 15 mi-lionów mieszkańców. Jej powierzchnia liczy około 34 tysiące km kwadratowych, z czego jedna trzecia leży poniżej poziomu morza (depresja). Należy ona do państw, które dosyć wcześnie zaczęły zajmować się sprawami osób niewido-mych. W 1808 r. powstała w Amsterdamie pierwsza specjalna szkoła dla dzieci niewidomych. Później została ona przeniesiona do Huizen, gdzie istnieje do dnia dzisiejszego. Również dorośli niewidomi zaczęli dość wcześnie się organizować.

Pierwszy związek niewidomych powstał tam w 1895 roku. W 1894 powstaje pierwsza drukarnia książek brajlowskich. W następnych latach liczba specjalnych szkół dla dzieci niewidomych zaczęła się powiększać. Zaczęły też powstawać związki i organizacje niewidomych. W 1895 roku powstała pierwsza organizacja

zrzeszająca osoby niewidome. W następnych latach zaczęły powstawać na tere-nie Holandii kolejne organizacje. Po II wojtere-nie światowej wszystkie one zjednoczy-ły się w Związku Niewidomych Holandii. Weszzjednoczy-ły w jego skład: Holenderski Zwią-zek Niewidomych, Chrześcijański ZwiąZwią-zek Niewidomych, Katolicki ZwiąZwią-zek Nie-widomych, Związek Niewidomych Studentów i kilka jeszcze innych organizacji działających na rzecz osób niewidomych i słabo widzących. Obecnie jest to orga-nizacja, która zajmuje się sprawami edukacyjnymi, rehabilitacyjnymi, kulturalnymi, sportowymi i socjalnymi tej grupy. Prowadzi ona również biblioteki książek braj-lowskich i mówionych, szkoły psów przewodników, domy dla starszych niewido-mych niezdolnych do samodzielnej egzystencji, wspomniane zakłady pracy chro-nionej dla niewidomych oraz zajmuje się przydziałem pomocy technicznych.

Obecnie w Holandii istnieją trzy organizacje, które zajmują się świadcze-niem usług edukacyjnych i rehabilitacyjnych dla wszystkich grup wiekowych osób z uszkodzonym wzrokiem - niewidomych i słabo widzących.

Są to organizacje:

• VISIO, która działa w północnej i zachodniej Holandii,

• BARTIMEUS, która działa w centralnej i wschodniej Holandii,

• SENSIS (dawniejsza THEOFAN), która działa w południowej Holandii.

Wszystkie one w swojej pracy kierują się jedną zasadą, że edukacja i re-habilitacja mają na celu stworzenie dziecku i osobie dorosłej z uszkodzonym wzrokiem warunków do optymalnej integracji społecznej. W związku z tym dzieci i młodzież powinny uczęszczać do zwykłych szkół razem z dziećmi widzącymi, a osoby dorosłe pracować w zwykłych zakładach pracy. Natomiast szkoły spe-cjalne powinny być tylko dla tych dzieci, które takiej formy edukacji potrzebują lub chcą z niej korzystać. Tak samo w zakładach pracy chronionej powinni praco-wać tylko ci, którzy nie kwalifikują się do zatrudnienia w zwykłych zakładach pra-cy.

Wymienione organizacje ściśle ze sobą współpracują. Prowadzą łącznie 15 poradni edukacyjno-rehabilitacyjnych dla wszystkich grup wiekowych osób

z uszkodzonym wzrokiem. Udzielają pomocy małym i starszym dzieciom, mło-dzieży w wieku szkolnym oraz dorosłym niewidomym. Poradnie starają się

mować opieką jak najmłodsze dzieci. Jest to tzw. wczesna rewalidacja, polegają-ca na wszechstronnej pomocy rodzicom w opiece i wychowaniu ich dzieci w pierwszych latach życia. Chodzi o to, aby jak najlepiej przygotować je do pójścia później do zwykłych szkół.

Obecnie w Holandii 2300 dzieci z uszkodzonym wzrokiem uczęszcza do zwykłych szkół, a tylko 700 do szkół specjalnych.⁵⁴ To rodzice i same dzieci decy-dują o tym, do jakiej szkoły chcą uczęszczać.

Do specjalnych szkół trafiają przede wszystkim dzieci niewidome i słabo widzące z dodatkowymi niepełnosprawnościami, czyli ze sprzężeniami. Niektóre szkoły zostały w ostatnim czasie zlikwidowane i zamienione na poradnie, których głównym zadaniem jest udzielanie pomocy zwykłym szkołom, w których uczą się dzieci z uszkodzonym wzrokiem.

W szczególny sposób poradnie zajmują się dziećmi, które kończą podsta-wową edukację i stają przed wyborem zawodu. Specjaliści starają się udzielać im porad zawodowych, aby wybrały sobie jak najbardziej odpowiednie kierunki szko-lenia lub kształcenia zawodowego. Starają się je kierować tam, gdzie będą miały możliwość osiągnięcia najwyższych kwalifikacji zawodowych. Jeśli nie mogą przygotowywać się do pracy w systemie integracyjnym, wówczas mają możliwość szkolenia zawodowego w zakładach rehabilitacji zawodowej dla osób niepełno-sprawnych lub jednego zakładu szkolenia zawodowego dla osób niewidomych.

Poradnie zajmują się także dorosłymi niewidomymi, w tym szczególnie ociemniałymi i tracącymi wzrok. Zapewniają im przede wszystkim naukę podsta-wowych umiejętności, jak: wykonywanie czynności życia codziennego oraz samo-dzielne poruszanie się. Zdecydowana większość osób korzystających z poradni to dzieci, młodzież i dorosłe osoby słabo widzące. Poradnie zapewniają im ocenę stanu wzroku oraz zaopatrzenie w odpowiednie pomoce optyczne, a także rehabi-litację wzroku. Zajmują się również oceną możliwości posługiwania się kompute-rem, szczególnie dzieci i młodzieży. W zależności od potrzeb, starają się zapew-nić im przeszkolenie w zakresie posługiwania się komputerem przy zastosowaniu specjalnego sprzętu adaptacyjnego - programów powiększających, linijki brajlow-skiej czy syntezatora mowy.

54Majewski T., Z zagranicy- Niewidomi w Holandii, Pochodnia nr 02/2003, s. 12.

Wiele osób z dysfunkcją stara się uzyskać wyższe wykształcenie, które stwarza większe szansę na znalezienie pracy. Holenderscy studenci najczęściej wybierają takie kierunki, jak prawo, pedagogika, teologia, praca socjalna, matematyka, fizy-ka, języki obce i muzyka. Udzielaniem pomocy studentom wyższych uczelni zaj-muje się Związek Niewidomych Holandii.

W zależności od posiadanych kwalifikacji, osoby niewidome i słabo widzą-ce pracują na otwartym rynku na różnych stanowiskach - jako pracownicy admini-stracyjno-biurowi, socjalni, nauczyciele, tłumacze, organiści. Wielu z nich pracuje również w zakładach przemysłowych, zwłaszcza w przemyśle elektrotechnicznym i drzewnym oraz w rolnictwie. W Holandii bardzo rozbudowane jest zatrudnienie chronione osób niepełnosprawnych. Istnieje tam kilka zakładów pracy chronionej dla niewidomych, które zatrudniają również inne kategorie ludzi niepełnospraw-nych. Wielu niewidomych znajduje również zatrudnienie w ogólnych zakładach pracy chronionej.

W ostatnich latach w Holandii zaczęto podejmować działania na rzecz zmniejszenia liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych w zakładach chronio-nych, a zwiększenia zatrudniania ich w zwykłych zakładach pracy. W związku z tym przywiązuje się duże znaczenie do tzw. zatrudnienia wspomaganego. Pole-ga ono na zatrudnianiu osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, a więc również niewidomych, w zwykłych zakładach pracy razem z tzw. asystentem za-wodowym. Jego zadaniem jest udzielanie pomocy w przystosowaniu się osoby niepełnosprawnej do wykonywania zadań i obowiązków zawodowych oraz do fi-zycznego i społecznego środowiska pracy. Pomoc ta jest stopniowo zmniejszana, w miarę usamodzielniania się pracownika. Tego rodzaju zatrudnieniem zajmuje się specjalna fundacja Start Kans. Z jej pomocy w uzyskaniu zatrudnienia w zwy-kłych zakładach pracy korzysta także wielu niewidomych.