N IEWIDOMI W P ORTUGALII

wo niewielki. Tylko około 600 osób zdolnych do pracy nie może jej dostać. Niektó-rzy, po przeszkoleniu w specjalnych szkołach lub w ośrodku rehabilitacji, trafiają do zakładów przemysłowych, w których przygotowywani są do pracy na konkret-nych stanowiskach. Pewna liczba niewidomych znajduje też zatrudnienie w rolnic-twie.⁵⁹

Stowarzyszenie przywiązuje dużą wagę do rozwoju kultury i sportu.

Za tę działalność odpowiedzialny jest Ośrodek Kultury (Casa de Cultura) w Hawanie. Praca kulturalna i sportowa prowadzona jest na wszystkich szczeblach organizacyjnych. Jest to kształcenie muzyczne, występy artystyczne (teatr), ta-niec, szachy, domino, dżudo, lekkoatletyka, pływanie, turystyka. W ośrodku mieści się także centralna biblioteka tyflologiczna i drukarnia.

Początkowo książki brajlowskie kubańscy niewidomi otrzymywali

z Hiszpanii, Argentyny i Meksyku, a więc z krajów, w których, podobnie jak na Ku-bie, oficjalnym językiem jest hiszpański. Na początku lat 80. Stowarzyszenie wy-budowało własną drukarnię brajlowską, dzięki pomocy szwedzkiej i norweskiej or-ganizacji niewidomych. Od 1983 roku działa tam także studio nagrań książki mó-wionej. Biblioteka stara się systematycznie zwiększać swój księgozbiór.

Niewidomi na Kubie mają wiele przywilejów zagwarantowanych przez pań-stwo, takich jak: bezpłatny przejazd środkami komunikacji i bezpłatny przydział niezbędnego sprzętu rehabilitacyjnego. Krajowe Stowarzyszenie Niewidomych Kuby stara się współpracować i utrzymywać kontakty z organizacjami niewido-mych przede wszystkim z krajów Ameryki Łacińskiej, w tym także i z Europy.

Jest ono członkiem Światowej Unii Niewidomych Ameryki Łacińskiej.

13. N

P

Portugalia jest krajem o powierzchni ponad 92 tys. km kw., położonym ra-zem z Hiszpanią na Półwyspie Iberyjskim. Należą do niej także wyspy Azory i Madera, leżące na Oceanie Atlantyckim. W 10 - milionowym społeczeństwie Portugalii jest około 8 tys. osób niewidomych i słabowidzących. Wśród ludzi z

59 Majewski T., Z zagranicy- Niewidomi na Kubie, Pochodnia nr 02/2002 s. 16.

ważnym uszkodzeniem wzroku jest 8 proc. dzieci i młodzieży do 15. roku życia, 26 proc. osób w wieku od 16 do 50 lat i 66 proc. w wieku powyżej 50 lat.⁶⁰

Pierwsze szkoły dla dzieci niewidomych i placówki rehabilitacyjne dla doro-słych zaczęły powstawać w Portugalii dopiero w XX wieku. Do tego czasu były tam tylko przytułki dla niewidomych, a więc placówki o charakterze charytatyw-nym, które zapewniały im tylko podstawową opiekę. Inicjatorem działań na rzecz tej grupy portugalskiego społeczeństwa był dr Aniceto Mascaró, okulista, który w 1895 r. opublikował w Lizbonie ulotkę o sytuacji i potrzebach osób niewido-mych. Skłoniła ona rząd do zainteresowania się sprawami obywateli z niepełno-sprawnością wzrokową. Aby skutecznie rozwiązywać ich problemy, powołano specjalną komisję, która miała ustalić najważniejsze potrzeby.

Podobnie, jak w innych krajach, również w Portugalii wszystko zaczęło się od niewidomych dzieci. To dla nich w pierwszej kolejności powołano specjalne szkoły. Obecnie jest tam pięć placówek dla dzieci niewidomych i słabowidzących, w których mogą one zdobyć podstawowe wykształcenie. Natomiast wykształcenie średnie jest dla nich dostępne w systemie integracyjnym. Nie ma jednak specjal-nych placówek dla dzieci niewidomych i słabowidzących z dodatkowymi niepełno-sprawnościami.

Od początku lat 90 w Portugalii zaczął się intensywnie rozwijać system in-tegracyjny i obecnie około 75 proc. dzieci uczęszcza do szkół masowych razem z widzącymi. Niektóre z nich przebywają w zwykłych klasach, inne w specjalnych, powołanych w ramach szkoły masowej. Dla udzielania wsparcia i pomocy ich uczycielom w pięciu regionalnych dyrekcjach do spraw edukacji (odpowiednik na-szych kuratoriów) stworzono zespoły specjalistów. Są wśród nich nie tylko tyflo-pedagodzy, lecz także specjaliści od różnych grup dzieci niepełnosprawnych.

W Portugalii, podobnie jak w Polsce, to rodzice decydują, do jakiej placówki posłać swoje niewidome dziecko. Funkcjonują tam również programy wczesnej rewalidacji, ukierunkowane na pomoc rodzicom w wychowaniu ich małych dzieci (w wieku od 0-5 lat) w domu.

60 Majewski T., Z zagranicy- Niewidomi w Portugalii, Pochodnia nr 09/2001 s. 22

Jeśli chodzi o kształcenie nauczycieli specjalnych i dokształcanie nauczy-cieli ze szkół masowych, odbywa się to głównie w ramach szkolenia kursowego organizowanego przez Ministerstwo Edukacji lub regionalne dyrektoriaty do spraw edukacji.

W Portugalii są także cztery ośrodki rehabilitacyjne dla młodzieży i osób dorosłych, które wymagają rehabilitacji podstawowej, zdobycia kwalifikacji zawo-dowych lub przekwalifikowania. Tam otrzymują oni pełen zakres usług rehabilita-cyjnych, przygotowujących je do podjęcia pracy na otwartym rynku. Szkolenie za-wodowe obejmuje takie kierunki, jak: wikliniarstwo i koszykarstwo, wyroby cera-miczne, dziewiarstwo i tkactwo, elektromontaż, obróbka drewna i metalu, introliga-torstwo, obsługa central telefonicznych, masaż, strojenie fortepianów, obsługa komputerów, nauka języków obcych (tłumacze). Jak z tego wynika, zakres przy-gotowania do życia i pracy osób z dysfunkcją wzroku w specjalnych placówkach rehabilitacyjnych jest bardzo szeroki. Obejmuje zarówno tradycyjne dla niewido-mych zawody, jak również bardziej nowoczesne. Niektórzy po ukończeniu szkoły średniej uczą się dalej w wyższych szkołach zawodowych lub uniwersytetach.

W ten sposób starają się zdobyć wyższy status społeczny.

Najwięcej niewidomych i słabowidzących pracuje w takich zawodach, jak:

rzemieślnicy, rolnicy, masażyści, stroiciele fortepianów, pracownicy administracyj-no-biurowi. Jeśli chodzi o zawody uniwersyteckie, wymagające wyższych studiów, to pracują oni jako prawnicy, nauczyciele, w tym również jako nauczyciele spe-cjalni w szkołach dla niewidomych, pracownicy sospe-cjalni, filolodzy, tłumacze, biblio-tekarze, muzycy, handlowcy i kierownicy różnych instytucji i organizacji.

W Portugalii jest jedna biblioteka brajlowska, która mieści się w Lizbonie, oraz biblioteki oddziałowe przy specjalnych szkołach i ośrodkach rehabilitacyj-nych. Książki brajlowskie drukuje się w dwóch drukarniach - w Lizbonie i w Porto - drugim co do wielkości mieście w Portugalii, położonym na północy kraju.

Jeśli chodzi o czasopisma, to dla portugalskich niewidomych wydaje się w brajlu miesięcznik z bieżącymi wiadomościami. Ponadto raz w roku wydaje się publikację poświęconą integracji społecznej osób niewidomych, przeznaczoną dla widzącego społeczeństwa.

W Portugalii działają aż trzy terenowe związki niewidomych. Zajmują się one głównie sprawami socjalnymi swoich członków, współpracując w tym wzglę-dzie z terenowymi władzami odpowiedzialnymi za pomoc społeczną oraz innymi organizacjami pozarządowymi. Jeśli chodzi o niewidomych w starszym wieku, niezdolnych do samodzielnej egzystencji i nie posiadających rodziny, to korzystają oni z ogólnych domów pomocy społecznej.

ROZDZIAŁ III.