N IEWIDOMI W N ORWEGII

10. N

N

Norwegia jest jednym z krajów skandynawskich, liczącym około 5 milionów mieszkańców. Liczbę osób niewidomych i słabo widzących ocenia się tam na około 90 tysięcy. Jak podaje Norweski Związek Niewidomych i Słabo Widzących, każdego tygodnia rodzi się tam jedno dziecko z uszkodzonym wzrokiem.

Historia działalności na rzecz niewidomych na terenie Norwegii zaczyna się w roku 1860 kiedy to radca prawny Jochum Nikolai Johansen, po zwiedzeniu za-kładów dla niewidomych w Berlinie, Dreźnie, Wiedniu i Paryżu, powołał do życia Stowarzyszenie Pomocy Niewidomym. Dzięki zbiórkom publicznym i pomocy państwa udało się Stowarzyszeniu zorganizować w 1861 r. pierwszy Specjalny Instytut (szkołę) dla Dzieci Niewidomych w Oslo. Następna szkoła powstała dopie-ro w 1885 r. w Tdopie-rodheim.

Norwegia należy do państw, które bardzo wcześnie zaczęły realizować za-sadę szkolnej integracji dzieci niepełnosprawnych. Dzisiaj nie ma tam już ani jed-nej specjaljed-nej szkoły dla dzieci niewidomych lub słabo widzących. Uczęszczają one do szkół ogólnodostępnych, w których uczą się razem z dziećmi widzącymi.

Ma to im ułatwić przygotowanie się do życia w społeczeństwie.

Jeśli chodzi o dorosłe osoby, to na początku ubiegłego wieku zaczęły po-wstawać w Norwegii lokalne organizacje niewidomych o charakterze samopomo-cowym. W 1909 r. zjednoczyły się one, tworząc obecny Norweski Związek Niewi-domych i Słabo Widzących. Jego głównym celem jest osiągnięcie przez osoby z uszkodzonym wzrokiem równych szans i właściwego statusu w społeczeństwie.

W związku z tym duży nacisk kładzie się na podnoszenie świadomości społe-czeństwa, które powinno wiedzieć, że istnieją osoby z uszkodzonym wzrokiem i że mają one wiele problemów i określone potrzeby. Podnoszenie świadomości jest również realizowane przez wygłaszanie prelekcji w szkołach, placówkach służby zdrowia, zainteresowanych organizacjach i różnych instytucjach. Dla osią-gnięcia tego celu Związek stara się również wywierać wpływ na władze i różne ciała decyzyjne, aby kształtowały one odpowiednią politykę i podejmowały działa-nia na rzecz ludzi z dysfunkcją wzroku. Szczególnie duży nacisk kładzie się na stwarzanie warunków do normalnego funkcjonowania i uczestnictwa osób niewi-domych i słabo widzących w życiu swoich lokalnych środowisk.

Ponadto Związek stara się prowadzić różne formy działalności na rzecz swoich podopiecznych, aby stworzyć im jak najlepsze warunki do przygotowania się do życia. Jest to działalność o charakterze rehabilitacyjnym, kulturalnym i spo-łecznym, uzupełniająca oficjalną działalność władz na rzecz tej grupy obywateli.

Obok władz centralnych Związek posiada swoje organizacje okręgowe (Norwegia podzielona jest na okręgi) oraz kilkadziesiąt organizacji lokalnych.

Większość działań Związku odbywa się właśnie na szczeblu okręgowym i lokal-nym. Obejmują one wszystkie grupy wiekowe, począwszy od dzieci, aż do osób w wieku starszym.

Związek wykazuje duże zainteresowanie sprawami dzieci z dysfunkcją wzroku, organizując dla nich wiele programów. Należą do nich różne imprezy roz-rywkowe, spotkania i obozy, w czasie których mają one okazję spotkać się razem.

W ten sposób mogą poznawać inne dzieci, będące w podobnej sytuacji. W dzia-łalności na rzecz dzieci Związek ściśle współpracuje ze stowarzyszeniem „Po-moc”. Jest to organizacja rodziców dzieci z uszkodzonym wzrokiem.

Szczególną opieką otacza się osoby nowo ociemniałe. W okręgach istnieją specjalni niewidomi i słabo widzący pracownicy (pracownicy wsparcia społeczne-go), których zadaniem jest odwiedzanie oraz psychiczne i społeczne wspieranie osób ociemniałych i tracących wzrok. Są oni dobrze przygotowani do pełnienia ta-kiej roli, zwłaszcza że mają osobiste doświadczenia związane z utratą wzroku.

Jeśli Związek otrzyma informację o osobie nowo ociemniałej, wówczas od razu kieruje tam swojego pracownika. W czasie wizyt stara się on nie tylko wspierać psychicznie taką osobę, lecz udzielać jej również informacji, jak ma ułożyć sobie życie w nowych warunkach.

Dla osób nowo ociemniałych Związek organizuje również siedmiotygo-dniowe kursy rehabilitacyjne w swoich dwóch ośrodkach rehabilitacyjnych w Hur-dal (dla osób z południowej Norwegii) i w Evenes (dla osób z części północnej).

Kursy takie rozpoczynają się krótkimi wykładami dla członków rodzin (żona, mąż), w czasie których przekazuje się im podstawowe informacje o uszkodzeniu wzroku i współdziałaniu z osobami niewidomymi i słabo widzącymi. Program rehabilitacji dla osób, które utraciły wzrok lub tracą go stopniowo, jest dostosowany indywidu-alnie, z uwzględnieniem ich potrzeb. Wśród rehabilitowanych znajdują się często

ludzie z dodatkowymi niepełnosprawnościami i schorzeniami, np. z uszkodzeniem słuchu, cukrzycą, schorzeniami kardiologicznymi itp. Wymagają one często bar-dzo specjalistycznych usług i pomocy. Jedną z podstawowych form działalności okręgowych organizacji jest prowadzenie ośrodków dziennego pobytu (świetlic), w których organizowane są różne imprezy dla ludzi dorosłych i tych w starszym wieku. Zwykle otwarte są one raz lub dwa razy w tygodniu. Wyjątek stanowi ośro-dek w Oslo, który funkcjonuje codziennie. Działalność tych ośrodków cieszy się dużym powodzeniem, albowiem zapewniają one miłe i aktywne spędzanie czasu.

Dla wielu z nich jest to jedyny możliwy kontakt z innymi ludźmi. Niektórzy znajdują tam również przyjaciół, z którymi następnie utrzymują kontakty również poza spo-tkaniami w ośrodku.

Podobnie jak w innych krajach, poważnym problemem w Norwegii jest za-trudnianie osób z uszkodzonym wzrokiem. Zwykle w przypadku utraty wzroku pracownicy tracą równocześnie pracę i rzadko do niej wracają. Według danych Związku - dotyczy to 90 proc. pracowników.⁵⁶ Jednak generalnie stopa bezrobo-cia wśród osób z uszkodzonym wzrokiem jest w Norwegii, w porównaniu z innymi krajami, stosunkowo niska i wynosi tylko 30 proc. Na podkreślenie zasługuje fakt, że wielu niewidomych podejmuje studia wyższe. Wskaźnik studentów w populacji osób z uszkodzonym wzrokiem jest wyższy niż w populacji osób widzących.

W związku z tym wielu niewidomych pracuje w zawodach umysłowych.

Nie oznacza to jednak, że wszyscy kończący studia i uzyskujący dyplomy znajdu-ją pracę. W Norwegii działa również specjalne przedsiębiorstwo „Blindes Produk-tem”, które zajmuje się zatrudnianiem chronionym i pracą nakładczą (chałupni-czą). Przyjmuje ono przede wszystkim osoby niewidome i słabo widzące z dodat-kowymi niesprawnościami i schorzeniami, które nie mogą dostać pracy na otwar-tym rynku. W kilku takich zakładach pracuje około 70 osób, które wykonują raczej tradycyjne prace, jak koszykarstwo, dziewiarstwo, pakowanie różnych elementów itp.

Już od 1909 roku Związek stara się zapewnić osobom z uszkodzonym wzrokiem dostęp do informacji i książki. W tym roku powstał w Norwegii zakład wydawnictw brajlowskich, który produkuje różne czasopisma i książki w trzech

56 Majewski T., Z zagranicy- Niewidomi w Norwegii, Pochodnia nr 10/2003, s. 50.

formach, a mianowicie w brajlu, w powiększonym druku i na kasetach. Wśród wy-dawnictw periodycznych znajduje się dwutygodnik „Biuletyn Informacyjny”, przed-stawiający życie i problemy niewidomych i słabo widzących. Jeśli chodzi o wy-dawnictwa nieperiodyczne, to każdego roku udostępnia się ludziom z uszkodzo-nym wzrokiem około 500 nowych pozycji książkowych. Początkowo biblioteka brajlowska prowadzona była przez Związek Niewidomych i Słabo Widzących. Kil-ka lat temu przejęły ją władze państwowe.

Od 1970 r. Związek prowadzi ośrodek szkolenia psów przewodników, które cieszą się dużą popularnością wśród norweskich niewidomych. Każdego roku szkoli się od 20-25 psów.