S ZKOLNICTWO INTEGRACYJNE A SZKOLNICTWO SPECJALNE

2. S

„Konwencja o Prawach Dziecka” stwierdza, że rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, powinna być otoczona niezbędną ochroną oraz wsparciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać swoje obowiązki w spo-łeczeństwie. Uznaje, iż dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej oso-bowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczę-ścia, miłości i zrozumienia.

Jednocześnie zobowiązuje Państwa - Strony do uznania prawa dziecka do nauki i w celu stopniowego realizowania tego prawa na zasadzie równych szans, w szczególności:

• uczynienia nauczania podstawowego obowiązkowym i bezpłatnym dla wszystkich;

• popierania rozwoju różnorodnych form szkolnictwa średniego, zarówno ogólnokształcącego, jak i zawodowego, uczynienia go dostępnym dla każ-dego dziecka oraz podjęcia odpowiednich kroków, takich jak wprowadzenie bezpłatnego nauczania oraz udzielania w razie potrzeby pomocy finanso-wej;

• za pomocą wszelkich właściwych środków uczynienia szkolnictwa wyższe-go dostępnym dla wszystkich na zasadzie zdolności;

• udostępnienia wszystkim dzieciom informacji i poradnictwa szkolnego i za-wodowego;

• podjęcia kroków na rzecz zapewnienia regularnego uczęszczania do szkół oraz zmniejszenia wskaźnika porzucenia nauki.

Nauka dziecka powinna być ukierunkowana na:

• rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdol-ności umysłowych i fizycznych dziecka;

• rozwijanie w dziecku szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód oraz zasad zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych;

• rozwijanie w dziecku szacunku dla jego rodziców, jego tożsamości kulturo-wej, języka i wartości, dla wartości narodowych kraju, w którym mieszka dziecko, kraju, z którego pochodzi, jak i dla innych kultur;

• przygotowanie dziecka do odpowiedzialnego życia w wolnym społeczeń-stwie, w duchu zrozumienia, pokoju, tolerancji, równości płci oraz przyjaźni pomiędzy wszystkimi narodami, grupami etnicznymi, narodowymi i religij-nymi oraz osobami rdzennego pochodzenia;

• rozwijanie w dziecku poszanowania środowiska naturalnego.

Konwencja uznaje, że dziecko psychicznie lub fizycznie niepełnosprawne powinno mieć zapewnioną pełnię normalnego życia w warunkach gwarantujących mu godność, umożliwiających osiągnięcie niezależności oraz ułatwiających ak-tywne uczestnictwo dziecka w życiu społeczeństwa. Dziecko niepełnosprawne ma prawo do szczególnej troski i należy sprzyjać oraz zapewnić, stosownie do do-stępnych środków, rozszerzanie pomocy udzielanej uprawnionym do niej dzie-ciom oraz osobom odpowiedzialnym za opiekę nad nimi.

W uznaniu szczególnych potrzeb dziecka niepełnosprawnego pomoc ta będzie udzielana bezpłatnie tam, gdzie jest to możliwe, z uwzględnieniem za-sobów finansowych rodziców bądź innych osób opiekujących się dzieckiem, i ma zapewnić, aby niepełnosprawne dziecko posiadało skuteczny dostęp do oświaty, nauki, opieki zdrowotnej, opieki rehabilitacyjnej, przygotowania zawodowego oraz możliwości rekreacyjnych, realizowanych w sposób prowadzący do osiągnięcia przez dziecko jak najwyższego stopnia zintegrowania ze społeczeństwem oraz osobistego rozwoju, w tym jego rozwoju kulturalnego i duchowego.⁷¹

„Karta Praw Osób Niepełnosprawnych” daje osobom niepełnosprawnym prawo do nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej.⁷²

Dziennik Urzędowy Ministerstwa Edukacji Narodowej (15 października 1993r.) Poz. 36 - Zarządzenie Nr 29 z dnia 4 października 1993r. reguluje zasady organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólno-dostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego.

71 :Konwencja Praw Dziecka”, Dziennik Ustaw 1991r.. Nr 120

72 „Karta Praw Osób Niepełnosprawnych”, Uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997

W Polsce istnieją następujące rodzaje i formy placówek oświatowych dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej:

• oddziały specjalne w ogólnodostępnych przedszkolach publicznych,

• oddziały integracyjne w ogólnodostępnych przedszkolach publicznych,

• oddziały przedszkolne w zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy społecznej,

• przedszkola specjalne,

• przedszkola integracyjne, gdzie wszystkie oddziały i klasy są integracyjne,

• klasy specjalne w ogólnodostępnych szkołach publicznych,

• oddziały integracyjne w ogólnodostępnych szkołach publicznych,

• oddziały szkolne w zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy spo-łecznej,

• szkoły podstawowe specjalne,

• szkoły podstawowe integracyjne,

• szkoły przysposabiające do pracy zawodowej (przeznaczone szczególnie dla młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacz-nym, ze sprzężoną niepełnosprawnością, nie rokującej ukończenia zasad-niczej szkoły zawodowej),

• gimnazja,

• szkoły zasadnicze,

• szkoły średnie,

• szkoły policealne,

• indywidualne nauczanie i wychowanie (organizowane w miejscu pobytu dziecka, które ze względu na dysfunkcję narządu ruchu albo przewlekłą chorobę nie może okresowo lub stale uczęszczać do szkoły lub przedszko-la),

• ośrodki szkolno-wychowawcze (przedszkola i szkoły z internatem przezna-czone dla tych dzieci i młodzieży, które z różnych względów nie mogą

uczęszczać do przedszkola czy szkoły w miejscu zamieszkania).

Kwalifikacji do kształcenia specjalnego i integracyjnego dokonują Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, bądź inne poradnie specjalistyczne, w których działają powołane przez dyrektora poradni Zespoły Orzekające. Zadaniem Zespo-łów jest orzekanie oraz kwalifikowanie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej do od-powiednich form kształcenia specjalnego (w tym integracyjnego oraz nauczania indywidualnego) na podstawie wyników badań psychologicznych, pedagogicz-nych i lekarskich (przeprowadzopedagogicz-nych przez specjalistów poradni bądź spoza po-radni).

Postępowanie orzekające i kwalifikujące stanowi podstawę wydania przez Poradnię orzeczenia kwalifikacyjnego zawierającego określenie rodzaju i stopnia niepełnosprawności, odpowiednich form kształcenia lub opieki oraz warunków niezbędnych do realizacji potrzeb edukacyjnych dziecka: indywidualny program pracy z dzieckiem ze wskazaniem metod stymulacji, terapii i usprawnienia lub wskazaniem form pomocy psychologicznej i pedagogicznej. Od orzeczenia wyda-nego przez Zespół Orzekający danej poradni rejonowej istnieje prawo odwołania (w terminie 14 dni od daty jego otrzymania) do wyznaczonej przez Kuratora Oświaty poradni rozpatrującej odwołania.

Jej orzeczenie jest ostateczne. Ostateczna decyzja o wyborze odpowied-niej formy kształcenia, placówki należy jednak do rodziców lub opiekunów dziecka niepełnosprawnego.⁷³

73 Kościelska M. , Wychowanie i nauczanie integracyjne. Nowe Doświadczenia, Red.: Jadwiga Bogucka, CMPPP MEN Warszawa 1998 s. 48.

Poniższa tabela przedstawia ilość dzieci niepełnosprawnych uczących się w szko-łach podstawowych ogólnodostępnych i specjalnych w latach 1997 do 1999.

Tabela 1. Ilość dzieci niepełnosprawnych uczących się w szkołach podstawowym ogólnodostępnych i specjalnych w latach 1997 do 1999

1997/1998 1998/1999 szkoły uczniowie absolwenci szkoły absolwenci

Szkoły podstawowe x 36600 7853 x 36836

Oddziały specjalne przy szkołach

podstawowych 635 7352 1547 639 7529

Szkoły podstawowe specjalne 789 80353 12349 801 77161 Źródło: „Mały rocznik statystyczny 1999”, GUS, s.167

Jak widać w Polsce najwięcej dzieci niepełnosprawnych uczy się w szkołach specjalnych.

A jak jest w innych krajach Europy? W kolejnym rozdziale przedstawię systemy kształce-nia dzieci niepełnosprawnych w takich państwach jak Francja, Włochy, Anglia i Niemcy.

3. S

E