Na zakończenie pragnę jeszcze podzielić się wnioskami z badania nad tym, które z kryteriów postawy twórczej jest najbardziej podatne na formowanie, a które mniej.
Ogólny przegląd przez rozwój kryteriów twórczej postawy uzmysławia, że żadne z kryteriów twórczej postawy nie jest łatwe do modelowania i rozwijania.
Stosunkowo największej poprawie ulega kryterium wrażliwości na problemy.
Wyniki pokazują, że uczniowie coraz bardziej otwierają się na problemy wo-kół i coraz lepiej wykorzystują wnioski z obserwacji do tworzenia swoich prac.
Również takie cechy, jak koherencja, synteza oraz oryginalność, dadzą się kształ-tować pod wpływem oddziaływań. Zwłaszcza oryginalność jako jeden z najważ-niejszych wyznaczników zarówno postawy, jak i wytworów powinna cieszyć, jeśli chodzi o perspektywę kształcenia twórczych umiejętności. W zakresie płynno-ści, mobilności oraz zdolności do nowych oznaczeń nie odnotowałam rozwoju.
Zdiagnozowanie, które kryteria nastręczają uczniom trudności, a które są ła-twiejsze do kształcenia, może zaowocować przyjęciem odpowiednich strategii kształcenia przed podjęciem przez uczniów zadań twórczych. Z badań wyraźnie wynika, jakie zdolności zawiodły w obliczu zmierzenia się z określoną formą pracy twórczej. Na przykład wykonanie folderów wymaga nacisku na kształce-nie zdolności syntezy i do nowych oznaczeń, w przypadku gazetek oraz repor-taży należy skoncentrować się na większym rozwijaniu wrażliwości na problemy oraz zdolności do syntezy w przypadku tych ostatnich. Kazania wykazały braki
197 Czy każdego ucznia można nauczyć twórczości…
w opanowaniu syntezy i koherencji. Trening oryginalności przydałby się np.
przed wykonaniem reportaży i kazań.
Konkluzja
1. Badania pokazują, że uczniowie są przeważająco zdolni do stworzenia prac twórczych. Muszą jednak być poddawani systematycznemu i od-powiedniemu formowaniu, aby odkryć swój twórczy potencjał. Dopiero jego odkrycie stanowi podstawę do wiary w swe twórcze zdolności. Nie odbywa się to z dnia na dzień.
2. Badania przeprowadzone w długim cyklu kształcenia ujawniają nie tylko złożoność fenomenu twórczości, ale też prezentują bardziej pogłębione i wiarygodne wyniki niż incydentalne testy psychometryczne lub próbki twórczych zadań.
3. Badania pokazują, że w rozwijaniu twórczości można polegać na empirii, a niekoniecznie działać intuicyjnie. Na przykład nauczyciele mogliby również badać poszczególne kryteria postawy twórczej i dzięki temu uzyskiwać pewną wiedzę o tym, na jakie kryteria (umiejętności) szcze-gólnie zwrócić uwagę podczas uczenia kolejnych roczników uczniów lub nawet tych samych za pomocą prac podobnego typu.
4. Zastosowana skala pomiaru zadań twórczych mogłaby przy pewnym uproszczeniu posłużyć nauczycielom do oceny prac twórczych.
5. Wobec coraz większych nacisków, aby uczyć twórczego myślenia, coraz ważniejszy będzie stawał się problem oceny prac twórczych.
Bibliografia
Biernacka A., Rozbudzanie twórczych postaw i umiejętności uczniów, czyli polonistyka szkol-na wobec nowych wyzwań, 2006, wydruk.
Biernacka A., Bortnowski S., Scenariusze przekorne i prawie niemożliwe, Warszawa 2013.
Dydaktyka twórczości. Koncepcje – problemy – rozwiązania, red. K.J. Szmidt, Kraków 2005.
Gloton R., Clero C., Twórcza aktywność dziecka, przeł. I. Wojnar, Warszawa 1985.
Guilford J.P., Natura inteligencji człowieka, przeł. B. Czarniawska, W. Kozłowski, J. Radzicki, Warszawa 1978.
Kozielecki J., Transgresja i kultura, Warszawa 2012.
Nęcka E., Psychologia twórczości, Gdańsk 2001.
Perkins D.N., The mind’s best work, Cambridge 1981.
Szmidt K.J., Czy twórczość można zmierzyć? Spory wokół psychometrycznych badań twór-czości, [w:] Twórczość – wyzwanie XXI wieku, red. W. Popek, Kraków 2003.
Szmidt K.J., Warsztat kreatywnego myślenia, „Psychologia Dziś” 2014, nr 2.
Weisberg R., Creativity. Genius and oder myths, New York 1986.
Czy każdego ucznia można nauczyć twórczości? (wnioski z teorii naukowej, badań własnych i praktyki nauczycielskiej)
Streszczenie: W artykule prezentuję wyniki własnych badań nad twórczymi zdolnościami uczniów. Postawiony problem dotyczy tego, czy każdego ucznia można nauczyć twórczości.
Badaniami objęłam większe uczniowskie prace twórcze zbliżone swym charakterem do pro-jektów. Badanie opiera się na analizie prac twórczych stworzonych przez uczniów krakow-skiego liceum. Zastosowane narzędzie pomiarowe jest autorskie. Jest to semantyczna skala oceniania wyprowadzona z ośmiu kryteriów postawy twórczej (Lowenfelda i Guilforda) i należy do rzadkich metod pomiaru twórczych umiejętności. Z badań wynika, że uczniowie przeciętni są zdolni do stworzenia twórczych dzieł. Jednak koniecznym warunkiem do tego, aby uczniowie odkryli swój twórczy potencjał, jest wspieranie ich za pomocą celowo dobra-nych metod kształcenia oraz optymalizacja zewnętrzdobra-nych warunków w kierunku rozwijania twórczych umiejętności.
Słowa kluczowe: kryteria postawy twórczej, poziomy twórczości, twórcze umiejętności, pomiar twórczości, uczenie twórczości, twórcze prace uczniów
Can You Teach Every Student to be Creative? (Conclusions from the Theory and the Author’s own Researches and Teaching Practice)
Summary: In my article I present findings of my own research on students’ creative abili-ties. The question I have been trying to answer to is whether each student can be taught creative skills. My research involved analysis of more extended creative task (e.g. a speech, a presentation, a poem or a part/whole drama) written by students of Cracow high schools.
Methodology I used in my research is of my own creation and relates to semantic scale used for evaluation which was derived from eight criteria of creative approach (Guilford and Lowenfeld), which is a rather rarely applied method. My results show that average students are able to be creative. The only necessary condition to make it possible for students to discover their potential in creativity is supporting them in their efforts through carefully selected methods, ensuring friendly environment which enhances motivation and optimiz-ing external conditions favoroptimiz-ing development of their own creative processes.
Keywords: creative approach criteria, creativity levels, creative skills, measuring creativity, teaching creativity, extended creative task
199 Maria Pieprzyk