2. Działalność lokalnych form wsparcia i opieki w Poznaniu i Tarragonie w kontekście
2.2. Specyfika funkcjonowania instytucji w Poznaniu i Tarragonie
W badanych instytucjach głównym źródłem finansowania były fundusze miejskie. W Poznaniu był to Urząd Miasta Poznania oraz środki uzyskane od darczyńców, prywatnych sponsorów i z rozliczeń 1%. W Tarragonie był to Ajuntament de Tarragona oraz Generalitat de Catalunya. W działalności lokalnych form wsparcia i opieki stabilne źródła finansowania są bardzo ważne, gdyż w większości to one wyznaczają, czy instytucja będzie mogła prowadzić swoją działalność w danym roku czy nie, a ponadto w zależności od uzyskanej kwoty dofinansowania powstaje mniej lub bardziej rozbudowana oferta zajęć w danej instytucji. W związku z dofinansowaniem z budżetu miasta w obu instytucjach oferta zajęć była skierowana do wszystkich grup wiekowych dzieci, od 6 – 18 lat oraz dla rodziców. W obu instytucjach obowiązywał kontrakt pomiędzy instytucją (wychowawcami) a dzieckiem i jego rodzicami, podpisywany na dany rok szkolny. Kontrakty – jak wskazali dyrektorzy badanych instytucji oraz wychowawcy w nich pracujący, powstały w regulaminach placówek w związku z tym, iż udział w zajęciach oferowanych w tego rodzaju instytucjach jest dobrowolny, ale każdorazowo tworzona jest lista osób rezerwowych, które będą mogły skorzystać z oferty wyłącznie w momencie, jeżeli zwolni się miejsce (np. dziecko nie będzie uczęszczało regularnie na oferowane mu zajęcia, dziecko nie będzie chciało uczęszczać na zajęcia, nie będzie systematycznego kontaktu z rodzicami itp.). Zatem w sytuacji, gdy np. dziecko nie pojawiło się kilkukrotnie podczas oferowanych mu zajęć w instytucji, a rodzic nie poinformował o jego chorobie czy nieobecności wychowawców przed zajęciami, to rodzic zapraszany był na rozmowę z wychowawcami, podczas której prowadzone były mediacje. W instytucji w Tarragonie
mediacje prowadzone były przez dyrektorkę instytucji i jednego z wychowawców grupy, w instytucji w Poznaniu były one prowadzone przez obojga wychowawców pracujących z grupą. W sytuacji dalszych nieobecności dziecka (i rodziców) w zajęciach lub rezygnacji ze strony dziecka i rodziców, do danej grupy dołączały dzieci z listy rezerwowej. Lista rezerwowa była prowadzona regularnie, nie tylko na początku roku szkolnego, ale też w jego trakcie. Na liście rezerwowej znajdowały się rodziny (w obu instytucjach było to kilkanaście rodzin), które otrzymały informację o takiej formie wsparcia i opieki od pracownika socjalnego lub/i asystenta rodziny, pedagoga lub/i psychologa szkolnego, a także rodziny, które samodzielnie szukały pomocy w środowisku lokalnym.
Nie bez znaczenia jest również przestrzeń, w jakiej funkcjonują lokalne formy wsparcia i opieki oraz gdzie i w jakich warunkach dzieci odbywają zajęcia.
Instytucja w Poznaniu jest zlokalizowana w podziemiach jednego z bloków mieszkalnych. W najbliższym otoczeniu lokalnym świetlicy znajdują się dwie szkoły podstawowe oraz tereny zielone osiedla, instytucja nie dysponuje własnym terenem na zewnątrz. Lokal natomiast należy do stowarzyszenia, które prowadzi świetlicę. Od wejścia jest korytarz połączony z aneksem kuchennym, w którym znajduje się długi stół jadalny z krzesłami. Na uboczu znajduje się też kantor do przechowywania rzeczy, dalej znajduje się łazienka, pokój biurowy oraz jeden pokój (połączony z dwóch mniejszych), w którym znajdują się duży stół, krzesła i przestrzeń do zabaw na dywanie. W pomieszczeniu wejściowym z kuchnią, która wyposażona jest w podstawowe sprzęty do przygotowywania posiłków na ciepło i zimno znajduje się też szafa. W pokoju biurowym znajdują się szafy z dokumentacją, nowe materiały dydaktyczne, biurko, komputer z dostępem do Internetu, drukarka oraz przestrzeń do rozmów z rodzicami: stół, krzesła i fotele. W pokoju głównym, gdzie dzieci spędzają najwięcej czasu znajdują się szafy z materiałami do zajęć (zarówno dydaktycznymi jak i biurowymi czy papierniczymi) oraz gry i zabawki, np. lalki Barbie, klocki Lego, gry planszowe. W pomieszczeniu znajduje się mała biblioteczka, keyboard oraz 5 komputerów z dostępem do Internetu (w trakcie prowadzonych badań 3 z nich były sprawne). W opinii obojga wychowawców z Poznania dotychczasowe „finansowanie instytucji jest wystarczające na podstawowe jej potrzeby”. Jednak względem lokalu wychowawcy spójnie deklarują, że „wyposażenie świetlicy jest wystarczające”, ale pomocne w realizacji zajęć byłoby „wynajęcie dodatkowej, większej powierzchni lub/i dodatkowa sala do ćwiczeń
ruchowych”. Przy organizacji wydarzeń sportowych lub większych eventów wychowawcy korzystają w okresie letnim z przestrzeni osiedlowej (boisko, tereny zielone), a w okresie zimowym z przestrzeni w jednej z sąsiadujących szkół podstawowych.
Obraz 2. Pokój do zajęć w instytucji w Poznaniu. Źródło: archiwum własne.
W Tarragonie zajęcia oferowane w instytucji odbywają się w pomieszczeniach Centre Cívic Municipal (Miejskiego Ośrodka Kultury). Budynek i zabudowany teren wokół niego należy do miasta i ulokowany jest na skraju osiedla. W najbliższym otoczeniu znajduje się szkoła podstawowa i bloki mieszkalne. W Ośrodku Kultury prowadzona jest działalność dla mieszkańców w różnym wieku ale za opłatą. Dzieci oraz ich rodzice korzystają bezpłatnie tylko z oferty centrum otwartego.
Ulokowanie centrów otwartych w ośrodkach kultury w opinii pracowników „służy uniknięciu stygmatyzacji dzieci pochodzących ze środowisk defaworyzowanych społecznie”. Do dyspozycji centrum na wyłączność jest pokój socjalny, w którym są szafy z dokumentacją, 3 stanowiska z komputerami z dostępem do Internetu, urządzenie wielofunkcyjne, telefon stacjonarny, trzy biurka, stół i krzesła. Jest to jednocześnie przestrzeń do odbywania spotkań indywidualnych z rodzicami (w tym także mediacji). Poza tym, na co dzień do dyspozycji centrum otwartego jest plac na zewnątrz budynku, dwie sale zajęciowe z szafami na klucz, (w których znajdują się z materiały dydaktyczne, biurowe i papiernicze), a także stoły i krzesła oraz osobna, w pełni wyposażona kuchnia z jadalnią. Toalety są ogólnodostępne dla wszystkich korzystających z usług ośrodka. Poza tym w zależności od potrzeb np. do zajęć arteterapeutycznych, sportowych, teatralnych czy organizowanych eventów itp. są dostępne inne sale w ośrodku, które posiadają albo specjalne wyposażenie albo więcej przestrzeni (np. sala do muzykoterapii ma specjalne wygłuszenie i sprzęt muzyczny, w sali teatralnej jest scena, sprzęt nagłaśniający, zaplecze sceniczne i dużo przestrzeni itp.).
Wszystkie pomieszczenia są współużytkowane przez centrum otwarte i ośrodek kultury. Ośrodek jest otwarty od poniedziałku do piątku, w godzinach od 8:00 do 21:00 i w soboty od 9 do 14. Zajęcia w ośrodku odbywają się w różnych godzinach w różne dni tygodnia. Rodziny i dzieci pochodzące ze środowisk defaworyzowanych społecznie mogą również korzystać z oferty ośrodka (za opłatą). Poza tym, w otwartej przestrzeni ośrodka do użytkowania dla wszystkich mieszkańców jest biblioteczka i foyer, w którym znajdują się krzesła i stoły i jest tam dostęp do Internetu. Dzieci korzystające z zajęć w centrum otwartym mają możliwość spędzać tam czas nawet poza zajęciami w centrum, np. kiedy rodzice są w pracy, gdy w domu nie ma warunków do odrabiania pracy domowej lub gdy organizowane są przez ośrodek bezpłatne eventy dla
dzieci. Korytarze i foyer z biblioteczką są nadzorowane przez dyżurujących portierów w ośrodku, zatem panuje tam porządek i cisza.
W opinii wszystkich wychowawców z instytucji w Tarragonie finansowanie z urzędu miasta jest „raczej niewystarczające”, ale pozyskują oni „środki finansowe od partnerów i sponsorów w środowisku lokalnym”. Natomiast w zakresie przestrzeni, którą dysponuje instytucja we współpracy z ośrodkiem kultury wychowawcy nie dostrzegają konieczności zmian i uznają ją, a także wyposażenie sal zajęciowych za „wystarczające na potrzeby działalności centrum”. Jeżeli wychowawcy chcą zorganizować konkretne zajęcia sportowe np. z koszykówki czy piłki nożnej do dyspozycji jest sala gimnastyczna w ośrodku lub/i na zewnątrz wychowawcy mogą skorzystać z boiska sąsiedniej szkoły.
Obraz 5. Hol z widokiem na foyer w instytucji w Tarragonie. Źródło: [dostęp dn.
15.06.2018]: https://www.tarragona.cat/centrescivics/centres-civics/sant-pere-i-sant-pau/espais-1
Obraz 6. Kuchnia i jadalnia w instytucji w Tarragonie. Źródło: [dostęp dn. 15.06.2018]:
Obraz 7. Przykładowa sala do zajęć w instytucji w Tarragonie. Źródło: archiwum własne.