Sprawozdanie finansowe jako źródło informacji dla użytkowników

Międzynarodowe prawo bilansowe za najważniejszy cel sprawozdania finansowego uważa dostarczenie użytecznych informacji ich użytkownikom. Podkreśla to rangę odbiorców sprawozdań finansowych w kontekście jego cech jakościowych. Ponadto użytkownicy sprawozdań finansowych posiadają określone oczekiwania wobec sprawozdań finansowych. Ich oczekiwania mają swoje źródło w potrzebach informacyjnych. W zależności od grup interesariuszy oczekiwania te mogą być bardziej lub mniej skonkretyzowane.

Sprawozdania finansowe są wykorzystywane przez szerokie grono odbiorców. Użytkownikami sprawozdania finansowego mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. W literaturze przedmiotu najczęściej użytkowników sprawozdań finansowych klasyfikuje się na zewnętrznych i wewnętrznych. Użytkownicy zewnętrzni to grupa odbiorców z otoczenia przedsiębiorstwa, którzy nie zajmują się prowadzeniem bieżącej działalności w danym przedsiębiorstwie. Z kolei użytkownicy wewnętrzni to osoby pracujące, zarządzające lub nadzorujące dane przedsiębiorstwo. Najczęściej wymieniane w literaturze przedmiotu grupy użytkowników zostały przedstawione w tabeli 16.

122

Tabela 16. Grupy użytkowników sprawozdań finansowych

Użytkownicy zewnętrzni _{Użytkownicy wewnętrzni}

Biznes Organy państwowe

1. Inwestorzy 1. Urzędy centralne i ministerstwa 1. Zarząd

2. Kredytodawcy i pożyczkodawcy 2. Jednostki samorządowe ^{2. Kierownicy poszczególnych szczebli} _zarządzania 3. Dostawcy 3. Urzędy skarbowe i urzędy kontroli

skarbowej ^{3. Rada nadzorcza i komisja rewizyjna} 4. Odbiorcy 4. Pozostałe organy kontroli państwowej

(NIK, PIP, ZUS)

4. Walne zgromadzenie akcjonariuszy/ Zgromadzenie wspólników

5. Pozostałe grupy 5. Urzędy statystyczne 5. Pracownicy

Źródło: opracowanie własne na podstawie [Gabrusewicz i Remlein 2011, s. 24].

Użyteczność informacji możliwa jest do określenia tylko i wyłącznie, gdy zbadane zostaną relacje pomiędzy celem sprawozdań finansowych, interesariuszami sprawozdań finansowych oraz ich potrzebami informacyjnymi [Błażyńska 2015, s. 121].

Głównym celem sprawozdania finansowego ogólnego przeznaczenia zgodnie z przepisami MSR/MSSF jest zapewnienie użytecznych informacji o sytuacji majątkowej, finansowej oraz wyniku finansowym danej jednostki gospodarczej. Przedstawiony powyżej cel kładzie szczególny nacisk na użyteczność informacji dla odbiorców (interesariuszy) przedsiębiorstwa. Zapewnienie użyteczności informacji wymaga właściwego rozpoznania potrzeb informacyjnych jej odbiorców. Za głównych użytkowników sprawozdań finansowych „Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej” przyjmują tych interesariuszy, którzy są dostarczycielami kapitału dla jednostki, czyli inwestorów, kredytodawców i pożyczkodawców oraz pozostałych wierzycieli. Potrzeby informacyjne wymienionych grup odbiorców informacji są bardzo podobne.

Potrzeba uzyskania użytecznej informacji wynika z konieczności podejmowania decyzji. Przy podejmowaniu decyzji wyróżnia się dwa obszary użyteczności informacji sprawozdawczej [Matuszak 2012, s. 85]:

 informacje pozwalające użytkownikom ocenić zdolność jednostki do generowania przyszłych wpływów gotówkowych,

 informacje o zdolności zarządu do ochrony majątku oraz zwiększania wartości inwestycji.

Cechą charakterystyczną wyżej przedstawionych obszarów informacji sprawozdawczej jest zorientowanie otrzymanych informacji na przyszłość. Informacje finansowe powinny pozwolić na określenie przyszłych wpływów gotówkowych do przedsiębiorstwa, czyli na dokonanie analizy prospektywnej oraz na kontrolę bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Informacje te

123

będą tym bardziej użyteczne dla ich użytkowników im większy będzie ich potencjał decyzyjny. Użyteczne informacje powinny w jak najlepszy sposób zaspokajać potrzeby użytkowników.

Informacje użyteczne powinny w szczególności zaspokajać wiedzę użytkowników w kontekście [Błażyńska 2015, s. 123]:

 wielkości roszczeń wierzycieli,  utrzymania płynności finansowej,

 zasobów majątkowych i efektywności ich wykorzystania przez zarządzających,  potrzeb finansowych jednostki,

 preferencji w zakresie kształtowania struktury źródeł finansowania.

Potrzeby informacyjne w poszczególnych grupach interesariuszy są bardzo zróżnicowane. W związku z tym dla każdej z grup użytkowników sprawozdań finansowych wyróżniono oddzielne, szczegółowe potrzeby informacyjne. W tabeli 17 ujęto potrzeby informacyjne dla wszystkich, potencjalnych grup interesariuszy sprawozdań finansowych.

Tabela 17. Potrzeby informacyjne interesariuszy sprawozdań finansowych Użytkownicy

informacji Potrzeby informacyjne danej grupy użytkowników

Właściciele (inwestorzy)

Informacje dotyczące:

- możliwej do uzyskania stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału - oceny ryzyka danej inwestycji

- oceny zdolności jednostki do wypłaty dywidend Pożyczkodawcy i

kredytodawcy

Informacje dotyczące:

- zdolności przedsiębiorstwa do regulowania jego zobowiązań - perspektyw rozwoju rzutujących na ocenę ryzyka kredytowego Dostawcy

Informacje dotyczące:

- długości terminu oczekiwania na zapłatę (zdolność płatnicza)

- sytuacji finansowej i perspektyw jednostki warunkujących popyt i podaż dóbr i usług Odbiorcy

Informacje:

- umożliwiające określenie zdolności przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności w przyszłości pozwalające na stabilną współpracę handlową

Rząd i urzędy centralne

Informacje:

- o rozmiarach, efektywności poszczególnych jednostek, kierunkach ich rozwoju w celach prowadzenia aktywnej polityki gospodarczej i podatkowej

- niezbędne do opracowań statystycznych Organy

samorządowe

Informacje:

- o liczbie jednostek działających na ich obszarze, wielkości zatrudnienia - o potencjalnych wpływach podatkowych do lokalnego budżetu Zarząd i kierownicy

komórek organizacyjnych

Informacje:

- o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki i ich zmianach w czasie - niezbędnie do sprawnego zarządzania i utrzymania płynności finansowej - dotyczące oceny zarządu i jego planach na przyszłość

Pracownicy

Informacje dotyczące:

- sytuacji finansowej niezbędne do oceny wypłacalności jednostki;

- możliwych perspektyw rozwoju zawodowego i możliwościach utrzymania zatrudnienia Społeczeństwo

Informacje:

- o bieżącej działalności jednostki, trendach i o ostatnich zmianach w poziomie jej zasobności - informacje o zakresie działalności

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Tokarski 2009, s. 180], [Gabrusewicz i Remlein 2011, s. 24], [Matuszak 2011, s. 88].

124

Przedstawione w powyższej tabeli potrzeby informacyjne poszczególnych grup interesariuszy potwierdzają ich bardzo duże zróżnicowanie. Określenie, czy informacje generowane w sprawozdaniach finansowych są dla danej grupy odbiorców użyteczne wynika z ich indywidualnych potrzeb oraz uwarunkowań. Każdy podmiot samodzielnie określa użyteczność informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym. Wpływ na to mają: rodzaj i sposób podejmowanej decyzji, posiadane już informacje przez interesariusza oraz zdolność decydenta do analizy i oceny informacji [Cieślak 2011, s. 76].

Sprawozdania finansowe stanową główne źródło informacji dla użytkowników sprawozdań finansowych. Z kolei głównym celem użytkowników sprawozdań finansowych jest pozyskanie z nich użytecznych informacji, niezbędnych do podejmowania decyzji gospodarczych. Użyteczne informacje to informacje, które spełniają wszystkie cechy jakościowe sprawozdania finansowego.