Rola ceny i dystrybucji jako narzędzi oddziaływania na rynek przez samorządy

Cena to w wąskim znaczeniu suma pieniędzy, którą trzeba zapłacić w celu zakupu dobra lub usługi, w znaczeniu szerokim natomiast to „suma wszystkich wartości, jakie konsument wymienia w zamian za posiadanie lub użytkowanie produktu lub usługi”¹⁶⁰. Przyjmując punkt widzenia klienta odpowiednikiem ceny (z koncepcji 4P) jest koszt (z ang. cost) ponoszony przez klienta (jako jeden z elementów koncepcji 4C). Jak przytoczono już wcześniej Autorką postulującą bezpośrednie wykorzystanie przez miasta czteroelementowego zestawu narzędzi oddziaływania na rynek jest m.in. V. de Elizagarate. Odnosząc się do ceny wskazana Autorka postuluje wykorzystanie wniosków płynących z krzywej doświadczeń i koncepcji ekonomii skali produkcji, co mogłoby prowadzić do obniżenia cen produktów i usług oferowanych przez miasto. Teza ta wydaje się jednakże trudna w praktycznej aplikacji, jako że miasto w zasadzie nie wytwarza dóbr materialnych, a ceny oferowanych przez miasto usług komunalnych są tylko jedną z wielu części składowych kosztu „korzystania z miejsca” ponoszonego ostatecznie przez mieszkańca, inwestora, turystę czy innego „klienta” miasta. Korzyści skali mogą być obserwowane w przypadku systemu wodociągowego, kanalizacji, transportu miejskiego, jednakże koszty korzystania z tych usług komunalnych nie

158 T. Markowski, Miasto jako produkt … , op. cit., s. 51.

159A. Szromnik, Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku … , op. cit., s. 136. 160 P. Kotler et al., Marketing. Podręcznik europejski … , op. cit., s. 743.

decydują o zamieszkaniu w mieście, wizycie turystycznej czy inwestycji. Z analizy zestawionych w cytowanej pracy pozycji kosztowych ważnych dla trzech przykładowych grup nabywców produktu miasta wynika, że władze miasta mają wpływ jedynie na pojedyncze elementy ostatecznego kosztu ponoszonego przez daną grupę nabywców¹⁶¹. Miasto może bowiem kształtować takie elementy jak np. stawki podatków lokalnych, ceny (najmu / sprzedaży) nieruchomości komunalnych lub wchodzących w skład stref aktywności gospodarczej, parków technologicznych. Miasto ma ponadto wpływ na ustalanie cen usług komunalnych (jak np. dostarczanie wody, odbiór ścieków, odpadów). Władze nie mają natomiast bezpośredniego wpływu na średnią wysokość pensji (będącej kosztem dla pracodawcy), ceny zakupu (najmu) nieruchomości prywatnych, ceny usług hotelowych, gastronomicznych itp. Wydaje się, że jedynie w przypadku pozyskiwania inwestorów samorząd ma możliwość zaoferowania poziomu cen (np. nieruchomości), które mogą zapewnić przewagą konkurencyjną i pozwolić na pozyskanie inwestora. W odniesieniu do turystyki A.M. Morrison stwierdza wprost, odnosząc się do Destination Management Organisations (organizacji powołanych do koordynowania i rozwoju na danym obszarze oferty turystycznej oraz jej promocji), że podmioty te bardzo rzadko mają bezpośrednią możliwość kształtowania cen162. J.A. Meyer wskazuje, że wyróżnikiem marketingu regionalnego w porównaniu z marketingiem przedsiębiorstw nie jest metoda ustalania czy dyferencjacji ceny, lecz fakt, że możliwość swobodnego kształtowania warunków przez władze dotyczy bardzo nielicznych przypadków¹⁶³.

Na ofertę rynkową jednostki terytorialnej składają się liczne subprodukty, z których każdy może mieć określoną cenę. Jest to ważne w kontekście faktu, że „cena jest zawsze rozpatrywana w powiązaniu z produktem i dotyczy tylko danego, jednego produktu”164. Nie jest zatem możliwe wskazanie jednej ceny w zamian za megaprodukt miasta jako całość. M. Florek zwraca w tym kontekście uwagę, że „przedmiotem decyzji cenowych w jednostce terytorialnej są zatem ceny konkretnych, możliwie dalej niepodzielnych i jednorodnych subproduktów”¹⁶⁵. Cytowana wyżej Autorka wskazuje ponadto, że „w marketingu terytorialnym nie wszystkie decyzje dotyczące cen podejmowane są na poziomie samorządu. Swoboda decyzji samorządu uzależniona jest bowiem od polityki państwa”¹⁶⁶. Należy zgodzić się z tym stwierdzeniem w związku z faktem, że władze centralne

161V. de Elizagarate, Marketing de ciudades … , op. cit., s. 121.

162 A.M. Morrison, Marketing and managing tourism destinations, Routledge, Abingdon 2013, s. 21.

163J. A. Meyer, Regionalmarketing. Grundlagen, Konzepte, Anwendung, Verlag Franz Vahlen, München 1999, s. 173.

164 Sz. Strojny, Możliwości aplikacji strategii cen w marketingu terytorialnym, w: Marketing terytorialny: możliwości aplikacji, kierunki rozwoju, pod red. H. Szulce, M. Florek, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2005, s. 240, za: M. Florek, Podstawy marketingu terytorialnego, wydanie trzecie … , op. cit., s. 127.

165 M. Florek, Podstawy marketingu terytorialnego, wydanie trzecie … , op. cit., ss. 129-130. 166 M. Florek, Podstawy marketingu terytorialnego, wydanie trzecie … , op. cit. s. 130.

ograniczają wiele z kompetencji cenowych samorządu w tym np. maksymalną stawkę podatku od nieruchomości ustala Minister Finansów, a maksymalną stawkę i metodykę naliczania opłat w strefie płatnego parkowanie na terenie miasta reguluje ustawa¹⁶⁷.

Charakterystyczną cechą marketingu terytorialnego jest wielopodmiotowość, a podejmowanie decyzji marketingowych ma, jak wskazano już wcześniej, charakter pluralistyczny¹⁶⁸. Fakt ten oznacza, że kształtowanie produktu (kształtowanie użyteczności zarówno miejsca, funkcji, jak i projektu) zależy od bardzo wielu różnego typu podmiotów. Podmioty te kształtują równocześnie ceny poszczególnych produktów, które składają się na produkt turystyczny czy inwestycyjny miasta.

M. Florek zwraca ponadto uwagę, że „cena może stać się także skutecznym narzędziem marketingu-mix, jeśli powiązana zostanie z decyzjami z zakresu promocji. W dotychczasowej praktyce marketingowej w jednostkach terytorialnych można zauważyć, iż działania z zakresu cen w dużej mierze ograniczają się do ich promocyjnego charakteru. Cena staje się wówczas aktywnym narzędziem oddziaływania na rynek i w stosunkowo krótkim czasie można ją zaaplikować”¹⁶⁹. Ilustracją opisanego zjawiska jest wydarzenie pod nazwą „Poznań za pół ceny” organizowane corocznie począwszy od roku 2008 w Poznaniu170. Główną korzyścią oferowaną w czasie akcji turystom oraz mieszkańcom jest możliwość skorzystania za połowę ceny z ofert noclegowych, gastronomicznych, turystyczno-rekreacyjnych. Samo miasto jest pomysłodawcą, koordynatorem i propagatorem wydarzenia, natomiast poszczególne oferty produktowo-cenowe przygotowywane są przez sieć przedsiębiorstw prywatnych oraz innych instytucji. Wydarzenie to ma wyraźny charakter promocji dodatkowej (tzw. promocji sprzedaży, z ang. sales promotion) gdyż ma na celu przyciągnięcie klienta za pomocą dodatkowego i krótkotrwałego bodźca ekonomicznego.

Oddziaływanie za pomocą ceny wydaje się mieć szczególnie duże znaczenie dla pozyskiwania inwestorów. Widoczne jest to w przypadku obszarów takich jak np. specjalne strefy ekonomiczne, na których koszty funkcjonowania są dla inwestora niższe niż na pozostałych obszarach, gdzie takie preferencyjne warunki nie są oferowane. Należy jednak podkreślić, że niższa cena jest wówczas jednym z wielu elementów użyteczności miejsca. Na produkt inwestycyjny składają się również takie korzyści specjalistyczne jak np. wytyczone i uzbrojone tereny pod inwestycje, pomoc w szkoleniach,

167Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, Dz. U. 1985 Nr 14 poz. 60. 168 A. Szromnik, Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku … , op. cit., s. 32. 169 M. Florek, Podstawy marketingu terytorialnego, wydanie trzecie … , op. cit., s. 133.

170J. Mazurczak, M. Olszewski, P. Zmyślony, Poznań za pół ceny: Przykład promocji sprzedaży produktu turystycznego miasta, w: Marketing terytorialny. Studia przypadków, pod red. M. Florek, K. Janiszewskiej, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2008, ss. 85-91; www.poznan.pl/mim/main/poznan-za-pol-ceny,p,10806,24399.html (10.08.2015).

pomoc formalno-prawna, a także takie korzyści kierunkowe jak dostęp do rynku pracy o danej charakterystyce, czy lokalnej oferty usług okołobiznesowych.

Dystrybucja jako instrument w marketingu terytorialnym

Dystrybucja w odniesieniu do instrumentów rynkowego oddziaływania przedsiębiorstw to „wszelkie działania firmy sprawiające, że produkt lub usługa stają się dostępne dla docelowych klientów”. Kanał dystrybucji natomiast to „zestaw niezależnych organizacji zaangażowanych w proces udostępniania dobra lub usługi do wykorzystania przez konsumenta lub użytkownika instytucjonalnego. Kanały dystrybucji stanowią więc wszystkie te organizacje, przez które musi przejść produkt od punktu wytworzenia do miejsca konsumpcji”¹⁷¹. Przedstawiona koncepcja powstała przede wszystkim z myślą o udostępnianiu klientom wyrobów materialnych, gdzie uczestnicy kanału dystrybucji mieli umożliwić zawarcie transakcji a następnie jej realizację. Przedstawiony sposób rozumienia dystrybucji nie jest tym samym dostosowany do specyfiki marketingu terytorialnego miasta.

Trudność w adaptacji dystrybucji jako instrumentu w marketingu regionalnym wynika z faktu, że w przypadku jednostki terytorialnej głównym celem nie jest, jak w klasycznym marketingu, dostarczenie produktu do klienta, a wzbudzenie jego zainteresowania usługami oferowanymi w regionie¹⁷². Jest to zrozumiałe w związku z faktem, że produkt turystyczny czy inwestycyjny miejsca nie może zostać przemieszczony i następnie dostarczony nabywcy w innej lokalizacji. W tym kontekście M. Florek stwierdza, że „znakomita bowiem większość subproduktów terytorialnych jest udostępniana w miejscu ich występowania i wytwarzania, a zatem to potencjalni nabywcy zmuszeni są przemieszczać się, aby je zakupić czy konsumować”173. Cytowana Autorka wiąże dystrybucję „produktu terytorialnego” z dostępnością danego terytorium, poprzez system transportowy i telekomunikacyjny. Podkreślić należy, że zewnętrzna dostępność komunikacyjna miasta (z sąsiednich województw, krajów) tylko częściowo zależy od decyzji i działań władz samorządowych, a decyzje kluczowe (np. o budowie dróg krajowych, w tym autostrad i dróg szybkiego ruchu) zapadają na szczeblu centralnym i są finansowane ze środków rządowych. Jedynie dostępność wewnętrzna, tj. system poruszania się po samym mieście zależy przede wszystkim od decyzji władz samorządowych, aczkolwiek również w przypadku transportu miejskiego zdarzają się wyjątki, jak finansowana z wykorzystaniem środków budżetu Państwa budowa warszawskiego metra.

171P. Kotler et al., Marketing. Podręcznik europejski … , op. cit., s. 977. 172 J.A. Meyer, Regionalmarketing … , op. cit., s. 171.

M. Florek podkreśla ponadto konieczność rozumienia dystrybucji „jako systemu przepływu informacji i jej dostępności (wewnątrz i poza granicami danej jednostki)”174. W związku z faktem, że to nabywca subproduktu miejskiego przemieszcza się aby skorzystać z produktu, dostępność informacji na temat miejskiej oferty (np. turystycznej, inwestycyjnej, akademickiej) wydaje się kluczowa dla przekonania klienta do wyboru danego miasta jako miejsca przyjazdu turystycznego, realizacji inwestycji czy podjęcia studiów. W przypadku marketingu miasta produkt terytorialny staje się dostępny dla docelowego klienta nie poprzez konfekcjonowanie, magazynowanie czy fizyczne przemieszczanie (za co m.in. mogą odpowiadać uczestnicy kanału dystrybucji wyrobu materialnego), ale poprzez udostępnianie klientowi informacji o ofercie. Odpowiednia informacja może przy tym zarówno pomóc klientowi w realizacji jego potrzeby (np. turystycznej), jak również uświadomić mu taką potrzebę, np. dzięki przedstawieniu wyróżniających korzyści inwestycyjnych czy turystycznych danego miasta.

W odniesieniu do dystrybucji jako narzędzia marketingu miasta V. de Elizagarate nawiązuje do marketingu usług (świadczonych przez przedsiębiorstwa komercyjne) stwierdzając, że władze powinny dążyć do umaterialnienia produktu miasta, co realizowane jest np. poprzez prezentację miasta w katalogach, materiałach fotograficznych i audiowizualnych175. Cytowana Autorka zwraca ponadto uwagę na rolę Internetu, który może stanowić kanał przekazywania informacji zarówno mieszkańcom, przedsiębiorstwom, jak również osobom odwiedzającym miasto. V. de Elizagarate wskazuje również, że dotychczas tylko wybrane kraje dysponują zagranicznymi biurami handlowymi, które wspólnie prezentują najważniejsze miasta danego kraju, a dla większości miast utrzymanie takich placówek byłoby zbyt kosztowne. Współczesne miasta nie tworzą zewnętrznej sieci sprzedaży swojej oferty, a posiadanie agentów promujących miejską ofertę zarówno dawniej (jak np. wspomniani wcześniej w pracy agenci promujący na początku XX w. osadnictwo w USA czy turystykę w Nowej Zelandii), jak i współcześnie uznać należy za wyjątek dotyczący najbogatszych miast, a nie regułę. Wśród instytucji reprezentujących polskie samorządy w Brukseli funkcjonują przedstawicielstwa wszystkich polskich województw, przy czym 5 województw (lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie) działa w ramach jednego podmiotu „East Poland House”, a Łódź posiada przy tym organizacyjnie wyodrębnioną „Sekcję Miasta Łodzi”¹⁷⁶. Produkt miasta rozumiany jako skumulowana użyteczność miejsca może zaspokoić potrzeby różnorodnych grup nabywców. Lokalne korzyści (wspólne, kierunkowe oraz specjalistyczne) składają się w różnych proporcjach na subprodukty miejskie, zaspokajające potrzeby zróżnicowanych typów

174 M. Florek, Podstawy marketingu terytorialnego, wydanie trzecie … , op. cit., s. 123. 175V. de Elizagarate, Marketing de ciudades … , op. cit., s. 122.

176 www.bruksela.msz.gov.pl/pl/polska_w_belgii/przedstawicielstwa_polskich_wojewodztw_i_miast (13.08.2014).

klientów. Zróżnicowanie to znajduje odzwierciedlenie również w formie zaangażowania władz miejskich w udostępnianie docelowym klientom poszczególnych subproduktów miasta. W tabeli 2 zestawiono przykładowe podmioty zaangażowane w informowanie o miejskiej ofercie inwestycyjnej, turystycznej i akademickiej.

Tabela 2. Podmioty uczestniczące w informowaniu o ofercie miejskiej w zakresie inwestycji, turystyki, podejmowania studiów

Rodzaj subproduktu miasta Podmioty uczestniczące w informowaniu o ofercie

Inwestycyjny

Komórki Urzędu Miasta ds. obsługi inwestora / promocji gospodarczej, SSE, PAIiIZ, prywatne przedsiębiorstwa (np. właściciele komercyjnych nieruchomości), świadczeniodawcy usług okołobiznesowych.

Turystyczny

Komórki Urzędu Miasta ds. turystyki w tym turystyki biznesowej, agenci zamiejscowi, agencje turystyczne, biura podróży, podmioty (głównie prywatne przedsiębiorstwa) oferujące noclegi, wyżywienie, produkty kulturalne i rozrywkowe, z sektora MICE, organizacje turystyczne, miejskie Biura Informacji Turystycznej.

Akademicki

Wydaje się, że działania dystrybucyjne miasta w odniesieniu do klienta masowego (jak np. turyści, potencjalni studenci) sprowadzają się głównie do przekazywania informacji o ofercie i zachęcania do skorzystania z niej (obowiązkowo przy wykorzystaniu Internetu jako kanału komunikacji). W praktyce turysta, który nie przebywa jeszcze w danym mieście ma możliwość zapoznania się z informacjami przygotowanymi zarówno przez komórki Urzędu Miasta, jak i inne podmioty (np. wymienione w tabeli 2). Współcześnie Internet staje się szczególnie popularnym kanałem poszukiwania informacji. W tym kontekście warto przytoczyć, że ponad 60% spośród zapytanych 948 osób odwiedzających Kraków zadeklarowało odwiedzenie miejskiej witryny www.krakow.pl¹⁷⁷. Turysta przebywający już w mieście ma dodatkowo możliwość odwiedzenia Biura Informacji Turystycznej (jeżeli takowe funkcjonuje w mieście) i bezpośredniego uzyskania czy weryfikacji potrzebnych informacji). Miejskie działania ukierunkowane na masową turystykę przyczyniają się zatem do realizacji informacyjnej i promocyjnej funkcji promocji. Tym samym działania te można zakwalifikować jako element działań promocyjnych podejmowanych przez władze miasta. Działania

177 Była to forma promocji z którą kontakt zadeklarowało najwięcej respondentów za: S. Brańka, Działania promocyjne miasta Krakowa w oczach odwiedzających turystów. Studium empiryczne, w: Komunikacja rynkowa. Kultura, perswazja, technologia – Zeszyty Naukowe nr 209 Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, pod red. Z. Waśkowskiego, Wydawnictwo UE w Poznaniu, Poznań 2011, s. 351.

dystrybucyjne miasta wydają się natomiast najbardziej zbliżone do dystrybucji komercyjnych przedsiębiorstw w przypadku miejskich podmiotów ds. obsługi inwestora oraz turystki biznesowej. Odwołując się do typologii funkcji realizowanych przez uczestników kanału dystrybucji w marketingu dóbr materialnych¹⁷⁸ podmioty te pozwalają na realizację wszystkich pięciu funkcji umożliwiających sfinalizowanie transakcji. Podmioty te dają możliwość gromadzenia i przetwarzania informacji na temat potrzeb klienta (funkcja informacyjna), opracowują i rozpowszechniają informacje o ofercie (funkcja promocyjna), umożliwiają klientom bezpośredni kontakt (funkcja kontaktu), mogą w miarę możliwości dostosować ofertę do potrzeb klienta (funkcja dopasowywania) oraz mogą negocjować z nabywcą warunki zakupu (funkcja negocjacyjna). Z pomocą pracowników miejskich komórek ds. obsługi inwestora lub / i turystyki biznesowej nabywcy instytucjonalni mają szansę już na odległość uzyskać właściwe, dostosowane do ich potrzeb informacje, na miejscu natomiast mogą liczyć na wszechstronną pomoc i indywidualną obsługę umożliwiającą zawarcie transakcji.

Podsumowanie

Rekapitulując dotychczasowe rozważania w niniejszej części pracy stwierdzić należy, że w publikacjach z zakresu marketingu terytorialnego jedynie promocja jest zgodnie wskazywana jako ważne narzędzie marketingowego oddziaływania władz lokalnych (regionalnych). Równocześnie, w literaturze z zakresu rozwoju regionalnego informowanie czy promowanie pojawia się częściej niż inne pojęcia z zakresu marketingu. Promocja wydaje się ponadto szczególnie ważna z perspektywy dotychczasowej aktywności władz samorządowych, jako że promocja jako jedyna kategoria wydatków marketingowych została wyróżniona w strukturze budżetów władz samorządowych, w odróżnieniu od innych wydatków marketingowych. W tym miejscu należy podkreślić potrzebę postrzegania promocji jako komunikacji marketingowej, tj. dwukierunkowego procesu obejmującego zarówno przekazywanie informacji nabywcy, jak i pozyskiwanie informacji od i o nabywcach. Duże znaczenie zastosowania takiej perspektywy dostrzegł już w 1989 r. H. Meffert, wymieniając wśród pięciu aspektów marketingu terytorialnego „aspekt informacyjny”, zgodnie z którym „zaspokojenie potrzeb mieszkańców i potencjalnych klientów jest uwarunkowane posiadaniem informacji na temat ich potrzeb, problemów, wymagań i zachowań. Dlatego też podstawową cechą skutecznego marketingu terytorialnego jest systematyczne badanie i analiza oczekiwań i życzeń docelowych grup klientów”179.

178 P. Kotler et al., Marketing. Podręcznik europejski … , op. cit., ss. 978-979.

179 H. Meffert, Städtemarketing – Pflicht oder Kür?, Symposium “Stadtvisionen, Stadtstrategien und Städtemarketing in der Zukunft”, Münster, 2-3 marca 1989, za: A. Szromnik. Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku … , op. cit., ss. 31-32.

W odniesieniu do pozostałych narzędzi oddziaływania rynkowego w marketingu terytorialnym pamiętać należy o pluralistycznym charakterze podejmowania decyzji marketingowych, w związku z czym władze miasta mają ograniczoną możliwość kształtowania produktu terytorialnego (na który składają się różnego typu korzyści wynikające z położenia geograficznego, dziedzictwa kulturowego, a także decyzji prywatnych podmiotów). Władze miasta mają ponadto ograniczony wpływ na kształtowanie kosztów korzystania z miejskiej oferty (np. brak wpływu na pozapłacowe koszty pracy, poziom pensji, ograniczenie w kształtowaniu wysokości lokalnych podatków i opłat). Dystrybucja wydaje się mieć ograniczone zastosowanie jako narzędzie marketingu terytorialnego, gdyż władze miejskie mają tylko częściowy wpływ na kształtowanie dostępności komunikacyjnej miasta. Ponadto produkt terytorialny nie podlega przemieszczeniu, tak jak w przypadku dystrybucji towarów konsumpcyjnych, gdyż to potencjalni klienci (turyści, inwestorzy, studenci) muszą przemieścić się w celu skorzystania z produktu. Tym samym działania miasta w odniesieniu do takich klientów masowych jak turyści czy studenci, które służą udostępnianiu produktu sprowadzają się do przekazywania informacji tym klientom i mogą być utożsamiane z działaniami promocyjnymi. W tym kontekście M. Rawski zwraca uwagę na rosnącą rolę „technologii elektronicznej i nowoczesnych systemów informatycznych” ułatwiających przekazywanie informacji o terytorium¹⁸⁰. Dystrybucja jako odrębne narzędzie marketingu miasta wydaje się natomiast istotna w przypadku inwestorów czy turystyki biznesowej, w odniesieniu do których władze miasta poprzez swoje agendy mają możliwość badania potrzeb klienta, informowania go o ofercie i promowania jej, a także bezpośredniego kontaktu, w tym dostosowania produktu do jego potrzeb oraz negocjowania z nim warunków zawarcia transakcji.

W związku z faktem, że promocja jest tym spośród instrumentów marketingu, który jest najbardziej jednoznacznie zdefiniowany, najczęściej stosowany przez samorządy, a także w największym stopniu kontrolowalny przez władze miasta, można uznać promocję za najważniejszy obszar aktywności marketingowej miasta, a tym samym za główny obszar marketingu miasta. Wskazany wniosek nie oznacza, że promocja jest ważniejsza niż oferta (produkt jako zbiór korzyści możliwych do nabycia za określoną cenę), ale przy kompleksowym charakterze produktu terytorialnego (trzy rodzaje korzyści) oraz pluralistycznym charakterze podejmowania decyzji marketingowych wydaje się, że spośród narzędzi marketingu to promocja jest dla władz samorządowych głównym obszarem aktywności marketingowej miasta.

180M. Rawski, Wybrane trudności realizacji aspektu czynnościowego w marketingu terytorialnym, w: Zeszyty Naukowe nr 596 Uniwersytetu Szczecińskiego, Ekonomiczne problemy usług nr 56, Szczecin 2010, s. 69.

1.6. Promocja w marketingowej strategii rozwoju miasta – związki