Społeczne funkcje informacji

Demokracja, która została uznana za najlepszy system polityczny, nie może funkcjonować bez realizowania prawa obywateli do głosowania.

Aby obywatele mogli racjonalnie głosować, powinni być właściwie poin-formowani. Informacja ma wartość pod warunkiem, że zawsze może być dostępna tam, gdzie jest potrzebna, dla tego komu jest potrzebna, do celu, dla którego jest potrzebna. Wobec tego informacja bez komunikacji jest ułomna, a technologie informacyjno-komunikacyjne mają dla społeczeń-stwa szczególne znaczenie⁸³.

Zdaniem Józefa Oleńskiego informacja w społeczeństwie, państwie i gospodarce spełnia pięć podstawowych funkcji społecznych⁸⁴. Są to:

funkcja odwzorowania rzeczywistości, –

funkcja tworzenia zasobów wiedzy, –

funkcja decyzyjna, –

funkcja sterowania, –

funkcja konsumpcyjna.

–

83 W. Babik, op.cit.

84 J. Oleński, Infrastruktura informacyjna państwa w globalnej gospodarce, Warszawa 2006, s. 65.

Jednak, jak zaznacza J. Oleński, w praktyce spotyka się informacje, które spełniają dobrze tylko jedną funkcję, często dwie, a bardzo rzadko wszystkie pięć. Oznacza to, że są informacje, które dobrze odwzorowują jakąś rzeczywistość, ale poza tym niczemu innemu nie służą, nie posze-rzają zasobów wiedzy, nie służą do podejmowania jakichkolwiek decyzji ani nie zaspokajają żadnych informacyjnych potrzeb⁸⁵.

Warto w tym miejscu odnotować, w bardzo dużym skrócie, podstawo-we cechy każdej ze wspomnianych społecznych funkcji informacji w rozu-mieniu J. Oleńskiego⁸⁶:

Funkcja odwzorowania rzeczywistości

◦ . Każda informacja odwzorowuje

pewną rzeczywistość, a odbiorca powinien wiedzieć, jaki fragment rzeczywistości dana informacja odwzorowuje. Do tego jest niezbęd-ny określoniezbęd-ny zakres metainformacji oraz parainformacji. Zadaniem państwa jest zapewnienie wszystkim uczestnikom procesów infor-macyjnych w społeczeństwie i gospodarce pełnej wiedzy o tym, któ-re wiadomości zawierają informacje odwzorowujące rzeczywistość, a które nie.

Funkcja tworzenia zasobów wiedzy

◦ realizowana jest przez

dostarcze-nie ludziom oraz zespołom ludzkim reprezentowanym przez pod-mioty społeczne i gospodarcze informacji potencjalnie użytecznych.

Tworzenie wiedzy polega na: dodawaniu do posiadanych zasobów wiedzy nowych informacji, zastępowaniu posiadanych zasobów no-wymi informacjami lub na eliminacji niektórych zgromadzonych wcześniej informacji wskutek odebrania nowych informacji.

Funkcja decyzyjna

◦ informacji jest realizowana wtedy, gdy informacja dostępna jako dobro publiczne jest wystarczająca do podjęcia opty-malnych, w danych warunkach, decyzji przez osoby fizyczne lub jed-nostkę organizacyjną.

Funkcja sterująca

◦ informacji, w systemie społeczno-gospodarczym, polega na tym, że wiadomość odebrana przez użytkownika wywołuje jego określone zachowanie. Inaczej mówiąc, dla nadawcy informacja jest narzędziem sterowania odbiorcą. Z punktu widzenia postrze-gania informacji sterującej przez odbiorcę, sterowanie informacyjne może być: jawne, ukryte lub przypadkowe. Z kolei, z punktu widze-nia zasięgu oddziaływawidze-nia informacji sterujących, wiadomości mogą być adresowane do konkretnych odbiorców lub indywidualnych

od-85 Ibidem.

86 Ibidem, s. 70–118.

biorców niezidentyfikowanych bądź mogą być to wiadomości o za-sięgu powszechnym.

Funkcja konsumpcyjna

◦ . Potrzeby konsumpcji informacji rosną wraz ze wzrostem zasobów wiedzy, wzrostem poziomu edukacji czy zamoż-ności społeczeństwa. Następuje wtedy zjawisko natychmiastowej reakcji rynku i w odpowiedzi na rosnący popyt na informacje zaspo-kajające potrzeby konsumpcyjne – rozwija się podaż, a produkcja in-formacji jako dobra konsumpcyjnego stała się w wielu krajach ważną dziedziną działalności gospodarczej.

J. Oleński, podsumowując obserwacje procesów informacyjnych we współczesnym świecie, zauważa interesującą strukturę informacji według funkcji. Przedstawia to rysunek 1.8.

Z rysunku wynika, że we współczesnych społeczeństwach i gospo-darkach przeważająca część generowanych i udostępnianych informacji to takie, których główną funkcją jest funkcja konsumpcyjna. Informacja sterująca ma mniejszy udział, a generowana jest przede wszystkim mar-ketingiem i reklamą (w życiu gospodarczym) oraz propagandą (w życiu politycznym). Informacja tworząca zasoby wiedzy stanowi niewielką ilość informacji we współczesnych społeczeństwach, a przekazywana jest

głów-Prawda

Wiedza

Decyzja

Sterowanie

Konsumpcja Źródło: Opracowanie własne na podstawie J. Oleński, Infrastruktura infor-macyjna państwa w globalnej gospodarce, Warszawa 2006, s. 119.

Rysunek 1.8. Struktura informacji według funkcji

nie w ramach edukacji szkolnej oraz edukacji permanentnej. Ilość tej in-formacji nieustannie rośnie, ale niestety wzrost ten nie nadąża za wzro-stem społecznego minimum informacyjnego⁸⁷.

Odrębnym zagadnieniem jest znaczenie informacji statystycznej, która posiada bardzo specyficzne wartości i pełni ważne funkcje w spo-łeczeństwie. Specyfika danych i informacji statystycznych polega przede wszystkim na rzetelnej weryfikacji oraz sprawdzonej metodologii pozy-skiwania ich, wobec czego cieszy się pełnym zaufaniem odbiorców. Dane statystyczne są często podstawą podjęcia wielu kluczowych decyzji spo-łecznych czy ekonomicznych obywateli, organów administracji oraz or-ganizacji społecznych i gospodarczych⁸⁸. W Polsce taka pozycja danych i informacji statystycznych w dużej mierze wynika z określonych norm narzuconych ustawą o statystyce publicznej⁸⁹.W Europie początki staty-styki na usługach państwa sięgają XVII w., kiedy systematycznie zaczęto katalogować spisy ludności.

Można się zatem przychylić do opinii J. Oleńskiego, który zaznacza, że zakłócenie hierarchii społecznej funkcji informacji jest najpoważniejszym za-grożeniem dla społecznego ładu informacyjnego we współczesnym świecie ze wszystkimi jego konsekwencjami dla procesów politycznych oraz dla rozwoju społecznego i ekonomicznego. Zadaniem państwa i innych instytucji jest za-pewnienie warunków do przestrzegania hierarchii społecznych funkcji infor-macji i zapewnienie pełnej identyfikacji funkcji dla każdej zawartej w niej wia-domości i informacji⁹⁰.