Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (European Union Satellite Centre, SatCen)

1. Geneza i podstawa prawna

Geneza agencji wiąże się z centrum satelitarnym Unii Zachodnioeuropejskiej, które

funkcjonowało jej ramach w latach 1992-2001. 1 stycznia 2002 r. zostało ono włączone do struktur unijnych i przekształcone w Centrum Satelitarne Unii Europejskiej. Stało się to na podstawie wspólnego działania Rady nr 2001/555/WPZiB [przypis 457] z 20 lipca 2001 r.

Było ono dwukrotnie zmieniane. W 2006 r. zmiany były podyktowane zaleceniem Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa skierowanym do Rady, aby uwzględnić wnioski zawarte w sprawozdaniu z funkcjonowania agencji[przypis 458]. W 2009 r. Rada przyjęła wspólne działanie nr 2009/834/WPZiB[przypis 459], na podstawie którego wszystkie państwa członkowskie NATO oraz państwa kandydujące do członkostwa w Unii zostały

upoważnione do uczestniczenia w pracach Centrum. W 2014 r. Rada przyjęła decyzję nr 2014/401/WPZiB [przypis 460] uchylającą wspólne działanie nr 2001/555/WPZiB, która stanowi aktualną podstawę prawną funkcjonowania agencji. W ramach Centrum

współpracują wszystkie państwa członkowski UE, aczkolwiek Dania, zgodnie z protokołem nr 22 załączonym do traktatu lizbońskiego, nie bierze udziału w działaniach agencji, które mają wpływ na kwestie polityczno-obronne (art. 5)[przypis 461].

Siedziba Centrum znajduje się w Torrejón de Ardoz, a od 2014 r. agencja ma także biuro łącznikowe w Brukseli.

2. Zadania

Zadaniem SatCen jest wspieranie Unii w procesie podejmowania decyzji i realizacji działań w zakresie WPZiB i WPBiO. Centrum dostarcza na wniosek Wysokiego

Przedstawiciela lub Rady produkty i usługi z wykorzystaniem potencjału kosmicznego i danych dodatkowych, takich jak obrazy satelitarne czy zdjęcia lotnicze.

Str. 151

Beneficjentami produktów i usług Centrum mogą być zarówno państwa członkowskie, ESZD, Komisja lub inne agencje czy organy unijne, jaki i państwa trzecie, które

uczestniczą w działalności SatCen oraz organizacje międzynarodowe, w tym w szczególności ONZ, OBWE i NATO.

Zadania szczegółowe Centrum można podzielić na trzy kategorie. Po pierwsze, jest to wywiad geoprzestrzenny (Geospatial Intelligence, GEOINT). Agencja analizuje zdjęcia i informacje geoprzestrzenne pod kątem występowania w określonych częściach świata infrastruktury krytycznej czy broni masowego rażenia oraz określenia potencjału

wojskowego. W ten sposób wspiera także misje pomocy humanitarnej oraz planowanie ewentualnościowe[przypis 462]. Po drugie, są to szkolenia i kursy w terenie dla analityków i specjalistów zajmujących się odczytem zdjęć i innych informacji geoprzestrzennych z użyciem najnowszych technologii i oprogramowania[przypis 463]. Po trzecie, są to inicjatywy na rzecz rozwoju zdolności, w tym opracowanie nowych i ulepszenie już istniejących narzędzi. W tym celu Centrum uczestniczy bądź koordynuje programy i

projekty, w tym Copernicus, czyli europejskie obserwatorium Ziemi, program świadomości sytuacyjnej w przestrzeni (Space Situational Awarness, SSA) czy też program badań, technologii, rozwoju i innowacji (Research, Technology Development and Innovation, RTDI)[przypis 464].

3. Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna agencji składa się z zarządu i dyrektora.

W skład zarządu wchodzi po jednym przedstawicielu z każdego państwa członkowskiego oraz jeden przedstawiciel Komisji. W obradach zarządu bierze udział dyrektor SatCen oraz mogą w nich uczestniczyć przewodniczący Komitetu Wojskowego UE, dyrektor generalny Sztabu Wojskowego UE i cywilny dowódca operacji UE. Przewodniczącym zarządu z urzędu jest Wysoki Przedstawiciel, który składa sprawozdania z prac zarządu Radzie.

Zarząd pełni rolę forum dyskusyjnego we wszystkich sprawach związanych z działalnością agencji. Przyjmuje także budżet i roczne oraz wieloletnie programy prac, a także

sprawozdania z ich wykonania. W zakresie funkcji operacyjnych Centrum ocenia

wdrażanie wytycznych politycznych i operacyjnych oraz podejmuje decyzje w sprawach realizacji misji SatCen. Zarząd mianuje dyrektora oraz ma kompetencje w zakresie tworzenia grup roboczych ad hoc lub stałych komitetów.

Dyrektor jest wybierany i mianowany przez zarząd spośród kandydatów cechujących się wiedzą i doświadczeniem w zakresie informacji i obrazowania geoprzestrzennego lub w dziedzinie stosunków międzynarodowych i polityki obrony.

Str. 152

Listę trzech kandydatów o największych kompetencjach przedstawia zarządowi panel złożony z Wysokiego Przedstawiciela, trzech przedstawicieli państw członkowskich oraz jednego przedstawiciela ESDZ. Kadencja dyrektora trwa trzy lata z możliwością

przedłużenia jej o kolejne dwa lata. Dyrektor odpowiada za politykę personalną agencji i w tym zakresie może również powołać swojego zastępcę. Odpowiada za jakość i

efektywność prac Centrum, tak by mogło ono wypełniać powierzone mu zadania.

Przygotowuje projekt budżetu i programu prac, a następnie odpowiada za ich wykonanie.

Dyrektor jako przedstawiciel prawny agencji odpowiada za nawiązywanie kontaktów i współpracy z podmiotami zewnętrznymi. Dyrektor odpowiada przez zarządem. Ponadto ma obowiązek informowania Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa o pracach Centrum.

Agencja zatrudnia 132 osoby[przypis 465]. Na dochody budżetu agencji składają się wkłady państw członkowskich, z wyłączeniem Danii, obliczane na podstawie DNB. SatCen

może także pozyskiwać środki z budżetu ogólnego UE oraz od państw trzecich i dobrowolnych dodatkowych wpłat państw członkowskich. Budżet Centrum w 2016 r.

wynosił 17,3 mln euro, z czego 12,2 mln euro pochodziło z obligatoryjnych wpłat państw członkowskich[przypis 466].

4. Relacje z podmiotami zewnętrznymi

Głównym partnerem agencji jest ESDZ, a w jej ramach w szczególności Departament Zarządzania i Planowania Kryzysowego, Grupa Planowania i Prowadzenia Misji Cywilnych, Centrum Sytuacyjne oraz Sztab Wojskowy UE[przypis 467]. SatCen może zawierać porozumienia administracyjne z Komisją i agencjami unijnymi, w szczególności EDA oraz EUISS, a także innymi, np. z Frontexem[przypis 468].

Ważną grupę partnerów agencji stanowią państwa członkowskie, z którymi może ona zawierać nie tylko porozumienia administracyjne, ale także nawiązywać kontakty robocze i współpracować w dziedzinie przestrzeni kosmicznej i bezpieczeństwa, pod warunkiem, że wiąże się to z zadaniami SatCen. Centrum współpracuje także z państwami trzecimi, w tym zakresie warto wskazać na możliwość włączenia się w prace Centrum przez państwa kandydujące do członkostwa w UE, a także z organizacjami międzynarodowymi, przede wszystkim z ONZ, NATO oraz OBWE[przypis 469].

Str. 153