Europejska Agencja Środowiska (European Environment Agency, EEA)

1. Geneza i podstawa prawna

W połowie lat 80. 20 wieku Wspólnoty Europejskie podjęły pierwsze próby stworzenia systemu gromadzącego dane na temat stanu środowiska naturalnego Komisja, działając na podstawie decyzji Rady 85/338/EWG[przypis 279], opracowała program pozwalający na zbieranie i przetwarzanie w sposób skoordynowany informacji na temat środowiska i zasobów naturalnych. Był to pierwszy krok w kierunku utworzenia stałej

zinstytucjonalizowanej jednostki wyspecjalizowanej w tej tematyce, co nastąpiło w 1990 r.

Wówczas przyjęte zostało rozporządzenie nr 1210/90, na podstawie którego ustanowiono Europejską Agencję Ochrony Środowiska[przypis 280].

Str. 90

Rozporządzenie to było kilkukrotnie zmieniane - w 1999 r. na podstawie rozporządzenia nr 933/1999 [przypis 281] oraz w 2003 r. na podstawie rozporządzenia nr 1641/2003[przypis 282]. Aktualnie obowiązują przepisy z 2009 r zawarte w rozporządzeniu nr 401/2009, które również uprościło nazwę Agencji, która od tej pory nazywa się Europejska Agencja

Środowiska[przypis 283].

Rozporządzenie nr 1210/90 ustanawiające Agencję weszło w życie dopiero 1 stycznia 1993 r., a sama Agencja rozpoczęła działalność w 1994 r. Członkami EEA są 33 państwa -wszystkie państwa członkowskie UE, państwa członkowskie EFTA (Norwegia, Szwajcaria, Islandia i Liechtenstein) oraz Turcja. Dodatkowo status państw stowarzyszonych ma sześć państw zachodniobałkańskich: Albania, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Kosowo,

Macedonia oraz Czarnogóra[przypis 284].

Siedziba Agencji znajduje się w Kopenhadze.

2. Zadania

Należy pamiętać, że oprócz samej Agencji istnieje i działa w ścisłym powiązaniu z nią Europejska Sieć Informacji i Obserwacji Środowiska (European Environment Information and Observation Network, Eionet). Przedstawiając zadania Agencji nie sposób nie powiązać ich z zadaniami Eionetu.

Głównym celem Agencji i Eionetu jest dostarczanie państwom członkowskim i instytucjom unijnym sprawdzonych i obiektywnych informacji na temat stanu środowiska naturalnego.

Agencja jest zobowiązana do koordynowania tworzenia i rozwoju Eionetu. Dane zebrane przez Sieć oraz przez Agencję mają służyć wypracowaniu strategii i skutecznej polityki w zakresie środowiska i ochrony jego zasobów. Agencja może również wspomagać państwa członkowskie na ich wniosek w opracowywaniu skuteczniejszych form ochrony wybranych elementów środowiska i zasobów naturalnych. Agencja prowadzi także działania

edukacyjno-popularyzacyjne - co pięć lat przedstawia raport na temat stanu środowiska naturalnego w Europie, które zawiera nie tylko aktualny opis, ale również przedstawia tendencje i perspektywy.

Str. 91

Dane zbierane i analizowane przez Agencję dotyczą bardzo szerokiego spektrum kwestii mogących mieć bezpośredni lub pośredni wpływ na stan środowiska naturalnego. EEA gromadzi informacje o jakości powietrza i wód, stanie fauny i flory, stanie gleby, zasobach naturalnych, zmianach klimatycznych czy poziomie hałasu.

Powyższe dane Agencja gromadzi za pośrednictwem Eionetu, na który składają się krajowe sieci informacyjne, krajowe punkty kontaktowe (np, ministerstwo ochrony środowiska lub krajowa agencja ds. ochrony środowiska) oraz centra tematyczne.

Największe znaczenie mają krajowe punkty kontaktowe, ponieważ to one odpowiadają za koordynowane funkcjonowania sieci na terytorium danego państwa i przekazywanie danych i informacji do Agencji, Eionet zrzesza ponad 300 instytucji z całej Europy - są to instytucje państwowe oraz prywatne, np. stowarzyszenia, fundacje itp., które w swojej agendzie mają kwestie związane z badaniem stanu środowiska naturalnego. Z kolei centra tematyczne stanowią swego rodzaju konsorcja zrzeszające instytucje krajowe (publiczne i prywatne) zajmujące się określoną tematyką. Agencja dobiera partnerów na podstawie ich doświadczeń oraz zainteresowań i zleca opracowanie konkretnego zagadnienia. Aktualnie działa sześć centrów tematycznych: zanieczyszczenie powietrza i zapobieganie zmianom klimatycznym; różnorodność biologiczna; wpływ zmian klimatycznych - podatność i

dostosowanie; odpady i materiały w gospodarce ekologicznej; wody lądowe, wybrzeża i wody morskie; systemy miejskie, gruntowe i glebowe[przypis 285].

3. Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna Agencji składa się z zarządu, dyrektora wykonawczego oraz komitetu naukowego.

W skład zarządu wchodzi po jednym przedstawicielu każdego państwa należącego do Agencji, dwóch przedstawicieli Komisji oraz dwóch naukowców desygnowanych przez Parlament [przypis 286]. Zadania zarządu polegają na programowaniu prac Agencji w ujęciu rocznym i wieloletnim, przyjmowaniu budżetu oraz sprawozdań rocznych z realizacji zadań. Zarząd powołuje również dyrektora wykonawczego oraz członków komitetu

naukowego.

Dyrektor wykonawczy jest powoływany przez zarząd na wniosek Komisji na pięcioletnią kadencję, która może być przedłużona. Odpowiada on za bieżące zarządzanie Agencją, w tym realizację programu prac oraz wykonanie budżetu.

Dyrektor i zarząd są wspierani w wykonywaniu swoich funkcji przez komitet naukowy.

Członków komitetu powołuje zarząd na czteroletnią kadencję, która może być jednokrotnie odnowiona. Członkami komitetu powinni być uznani eksperci i naukowcy z dziedzin

związanych z ochroną środowiska.

Str. 92

Opinie komitetu są publikowane.

Agencja zatrudnia 208 pracowników[przypis 287], a jej budżet w 2016 r. wynosił 41,8 mln euro. Kwota ta w całości pochodziła z budżetu UE i wpłat państw EFTA[przypis 288].

4. Relacje z podmiotami zewnętrznymi

Ochrona środowiska jest dziedziną, w której tylko połączone wysiłki i działania całej wspólnoty międzynarodowej mogą przynieść pożądane efekty. EEA rozwinęła szeroką współpracę z podmiotami zewnętrznymi. Rozporządzenie nr 401/2009 w art. 15 nakłada na Agencję obowiązek współpracy ze Wspólnym Centrum Badawczym, które jest jedną z Dyrekcji Generalnych Komisji[przypis 289], oraz z Eurostatem. Dodatkowo Agencja współpracuje z innymi agencjami UE, w tym z Europejską Agencją Kosmiczną.

Oprócz współpracy na arenie unijnej, EEA podejmuje szereg działań wspólnie z

organizacjami międzynarodowymi. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na kooperację z OECD, Radą Europy, Międzynarodową Agencją Energii oraz wyspecjalizowanymi agencjami i organizacjami ONZ, w tym z Europejską Komisją Gospodarczą ONZ,

Programem Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych, Światową Organizacją Meteorologiczną czy Międzynarodową Agencją Energii Atomowej.

Agencja współpracuje blisko z państwami objętymi europejską polityką sąsiedztwa. W wieloletnich ramach finansowych na lata 2014-2020 realizuje w porozumieniu z partnerami ze wschodu i południa wspólny system informacji o środowisku (Shared Environmental Information System, SEIS). Są to w zasadzie dwa projekty finansowane z środków Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa ukierunkowane geograficznie – na wschód (ENI SEIS 2 East Project) i południe (SEIS Support Mechanism)[przypis 290].

Dodatkowo Agencja wymienia się informacjami i doświadczeniami z partnerami z innych części świata, np. Agencją Ochrony Środowiska z USA, czy odpowiednimi organami w Australii, Kanadzie, Chinach czy Indiach[przypis 291].

Str. 93