Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (European Institute for Gender Equality, EIGE)

1. Geneza i podstawa prawna

Unia Europejska dokłada wszelkich starań, aby zagwarantować równość kobiet i

mężczyzn. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Nicei w dniach 7, 8 i 9 grudnia 2000

r. podpisana została Karta Praw Podstawowych (KPP), której art. 21 zakazuje

dyskryminacji ze względu na płeć, a art. 23 mówi, że „należy zapewnić równość kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach, w tym w zakresie zatrudnienia, pracy i

wynagrodzenia”[przypis 324]. Dodatkowo RE wezwała instytucje UE do utworzenia europejskiego instytutu zajmującego się sprawami równości kobiet i mężczyzn[przypis 325].

Str. 102

Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn został utworzony w 2006 r. na podstawie rozporządzenia nr 1922/2006[przypis 326].

Siedziba Instytutu znajduje się w Wilnie.

2. Zadania

Podstawowym zadaniem Instytutu jest prowadzenie działań promujących

równouprawnienie kobiet i mężczyzn zarówno w Unii Europejskiej, jak i poza jej granicami.

Do zadań szczegółowych należy gromadzenie danych statystycznych na temat pozycji kobiet i mężczyzn na rynku pracy, w życiu społecznym i politycznym, a także w życiu prywatnym, np. na temat podziału obowiązków w gospodarstwach domowych. Na tej podstawie Instytut przygotowuje analizy i raporty, które razem z tworzonymi przez EIGE bazami danych są publikowane on-line. Analizy i raporty Instytutu służą instytucjom unijnym i państwom członkowskim w opracowywaniu przez nie i wdrażaniu skutecznych mechanizmów walki z dyskryminacją ze względu na płeć. Instytut koordynuje również europejską sieć na rzecz równości płci, która zrzesza ośrodki, organy, organizacje i ekspertów, którzy zajmują się problematyką równości płci. Celem sieci jest promowanie wiedzy i badań na temat równości. Częścią działalności EIGE jest także organizowanie spotkań, seminariów i konferencji, które mają za zadanie podnoszenie poziomu wiedzy i świadomości o problemach związanych z dyskryminacją ze względu na płeć. Dodatkowo agencja prowadzi działania na rzecz powstrzymania przemocy wobec kobiet, m.in.

poprzez koordynowanie kampanii Białej Wstążki, czyli akcji mężczyzn przeciwko

przemocy wobec kobiet. Instytut zachęca polityków i innych publicznie rozpoznawalnych mężczyzn do przypinania białych wstążek jako symbolu wsparcia akcji. Wśród

ambasadorów kampanii Białej Wstążki są m.in. Frans Timmermans, Martin Schulz czy premier Malty Joseph Muscat[przypis 327]. W 1995 r. przedstawiciele 189 państw podpisali Deklarację Pekińską, która dotyczyła równouprawnienia i praw kobiet we wszystkich sferach życia[przypis 328]. Od tego czasu rozwijana jest pekińska platforma

działania, której celem jest monitorowanie sytuacji w zakresie równouprawnienia kobiet i mężczyzn na świecie oraz realizacji postanowień zawartych w Deklaracji. Instytut

monitoruje działania UE w tym zakresie[przypis 329].

Str. 103

W ramach upowszechniania wiedzy na temat równouprawnienia EIGE tworzy i udostępnia na swojej stronie internetowej bazy i narzędzia, za pomocą których różne podmioty mogą zapoznać się z aktualnymi wynikami badań. Strona oferuje dostęp do następujących opracowań: baza danych statystycznych dotyczących płci, wskaźnik równouprawnienia płci, platforma na rzecz uwzględniania aspektu płci, centrum zasobów i dokumentacji oraz glosariusz i tezaurus[przypis 330].

3. Struktura organizacyjna

Strukturę organizacyjną Instytutu tworzą: zarząd, forum ekspertów oraz dyrektor.

W skład zarządu wchodzi 18 przedstawicieli mianowanych przez Radę na podstawie propozycji zgłaszanych przez państwa członkowskie oraz jednego przedstawiciela Komisji.

W celu zapewnienia uporządkowanej rotacji członków zarządu mianowanych przez Radę podzielono państwa członkowskie na trzy grupy. W pierwszej kadencji zarządu

reprezentowane były państwa z grupy pierwszej i drugiej, w drugiej kadencji z grupy trzeciej i pierwszej itd. [przypis 331] Kadencja członków zarządu trwa trzy lata. W

posiedzeniach zarządu w charakterze obserwatorów mogą brać udział dyrektorzy innych agencji UE, które w swojej agendzie mają kwestie powiązane z równouprawnieniem i jeśli ich udział w danym przypadku jest uzasadniony [przypis 332]. Do zadań zarządu należy przyjmowanie budżetu oraz rocznego i trzyletniego programu prac, a także sprawozdań rocznych z wykonania. Zarząd wybiera dyrektora i sprawuje nad nim władzę

dyscyplinarną.

Forum ekspertów składa się z przedstawicieli państw członkowskich - po jednym

ekspercie w dziedzinie równouprawnienia kobiet i mężczyzn z każdego państwa, dwóch członków reprezentujących organizacje zajmujące się równością płci wyznaczonych przez Parlament oraz trzech członków wskazanych przez Komisję, przy czym jeden z nich musi reprezentować organizację pozarządową działającą na poziomie unijnym, drugi

organizację pracodawców na poziomie UE a trzeci organizację pracobiorców na poziomie UE. Zadaniem forum jest wspieranie dyrektora w jego zadaniach. Stanowi ono także forum wymiany informacji między różnymi grupami interesu oraz zapewnia współpracę między państwami członkowskimi a Instytutem.

Str. 104

Dyrektor jest wybierany przez zarząd z listy kandydatów przedstawionej przez Komisję.

Wybrany kandydat przed mianowaniem jest przesłuchiwany przez odpowiednią komisję w Parlamencie. Kadencja dyrektora trwa pięć lat i może być jednokrotnie przedłużona na okres nie dłuższy niż kolejne pięć lat. Dyrektor odpowiada za bieżące zarządzanie Instytutem, w tym wykonanie budżetu oraz programu prac. Dodatkowo dyrektor przygotowuje posiedzenia zarządu i forum.

Agencja zatrudnia 57 pracowników[przypis 333], a jej budżet w 2016 r. wynosił 7,8 mln euro i w całości pochodził ze środków z budżetu UE[przypis 334].

4. Relacje z podmiotami zewnętrznymi

Partnerów zewnętrznych agencji można podzielić na kilka grup. Pierwszą stanowią społeczni partnerzy, czyli organizacje pozarządowe współpracujące z Instytutem w zakresie gromadzenia i dostarczania danych na temat równości płci w państwach europejskich. Drugą kategorią są podmioty unijne, w tym instytucje, organy i agencje.

EIGE współpracuje ściśle zarówno z Komisją, jak i z Parlamentem. Agencja stara się także o nawiązanie ściślejszych relacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów. Do ważnych partnerów EIGE należą inne agencje UE, z którymi prowadzi wspólne badania czy wymienia się danymi i informacjami. Wspólnie z FRA podejmuje działania skierowane na walkę z przemocą wobec kobiet. Z Eurofound współpracuje nad wskaźnikiem równouprawnienia płci. Z EU-OSHA bada czynniki warunkowane płcią mające wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo w pracy[przypis 335].

Trzecią kategorią partnerów są państwa aspirujące do członkostwa w Unii. Od 2013 r.

Instytut jest zaangażowany we współpracę w ramach Instrumentu Pomocy

Przedakcesyjnej (Instrument for Pre-accession Assistance, IPA)[przypis 336]. Zadaniem agencji jest wspieranie państw kandydujących we właściwym implementowaniu przepisów związanych z równością płci. Czwarta kategoria partnerów EIGE obejmuje organizacje międzynarodowe, wśród których można wymienić ONZ oraz jej agendy wyspecjalizowane, np. ONZ Kobiety (UN Women) czy ILO, a także OECD, Radę Europy oraz Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)[przypis 337].

Str. 105

2.23. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety