Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authority, ESMA)

1. Geneza i podstawa prawna

W 2001 r. na podstawie decyzji Komisji nr 2001/527/WE [przypis 355] ustanowiono

Komitet Europejskich Organów Nadzoru nad Papierami Wartościowymi oraz na podstawie decyzji nr 2001/528/WE [przypis 356] Europejski Komitet Papierów Wartościowych, którego zadaniem miało być doradzanie Komisji w zakresie spraw związanych z rynkiem papierów wartościowych. W 2008 r. najpierw Rada Europejska, a następnie Rada wezwały Komisję do przeglądu zadań Komitetu. Określono, że należy zwiększyć jego rolę w ocenie zagrożeń dla stabilności system finansowego. W konsekwencji Komisja przyjęła decyzję nr 2009/77/WE[przypis 357], która uchyliła decyzję nr 2001/527/WE i ustanowiła Komitet Europejskich Organów Nadzoru nad Rynkiem Papierów Wartościowych, jako niezależną grupę doradczą. W 2010 r. na podstawie rozporządzenia nr 1095/2010 [przypis 358] w miejsce Komitetu powołano do życia Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych.

Str. 113

Urząd jest jednym z elementów instytucjonalnych Europejskiego Systemu Nadzoru

Finansowego, który składa się z trzech urzędów: oprócz ESMA są to EBA oraz Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych, a także

Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego, Wspólnego Komitetu Europejskich Urzędów Nadzoru oraz krajowych urzędów nadzoru.

Siedziba Urzędu znajduje się w Paryżu.

2. Zadania

Głównym celem Urzędu jest dbanie o bezpieczeństwo i efektywność systemu finansowego z punktu widzenia Unii, państw członkowskich, przedsiębiorstw i konsumentów. Zadania Urzędu można podzielić na trzy zasadnicze kategorie. Po pierwsze, ESMA chroni interesy konsumentów, rozumianych w tym przypadku jako inwestorzy. Chodzi o to, aby

zagwarantować zaspokojenie potrzeb inwestycyjnych klientów na rynku usług finansowych oraz poszerzyć katalog ich praw przy odpowiednim uregulowaniu ich obowiązków i

zobowiązań. Po drugie, Urząd przyczynia się do wspierania właściwego funkcjonowania rynków finansowych poprzez promowanie kluczowych zasad ich działania, takich jak uczciwość, przejrzystość oraz efektywność. Ważny jest także rozwój integralności rynków finansowych. Po trzecie, ESMA prowadzi działania ukierunkowane na wzmocnienie i stabilizację systemu finansowego, tak by w przyszłości był odporny na kryzysy oraz aby przyczyniał się do ogólnego wzrostu gospodarczego.

Żeby móc realizować powyższe zadania i osiągnąć cele z nimi związane, Urząd koordynuje działania podejmowane przez krajowe organy nadzoru papierów wartościowych. ESMA zapewnia również właściwą regulację i nadzór w zakresie

podejmowania ryzyka inwestycyjnego oraz zapobiega arbitrażowi regulacyjnemu, dzięki czemu stoi na straży równych warunków konkurencji. Urząd zajmuje się także ryzykiem systemowym, tak aby zapobiegać sytuacjom upadłości uczestników rynków finansowych, co mogłoby zagrozić stabilności systemu finansowego lub realnej gospodarki. W związku z faktem, że współczesne rynki finansowe mają często charakter globalny, Urząd dąży również do wzmocnienia międzynarodowej koordynacji w zakresie nadzoru finansowego.

Kryzys finansowy zapoczątkowany w 2007 r. pokazał słabość agencji ratingowych i podważył zaufanie do ich analiz i ocen. Z tego względu na poziomie UE postanowiono poddać agencje ratingowe nadzorowi ESMA, który ponosi wyłączną odpowiedzialność za ich rejestrację. Tworzy i nadzoruje unijną bazę danych zarejestrowanych uczestników rynku finansowego w obszarze podlegającym jego kompetencji.

Urząd jest uprawniony do opracowywania projektów regulacyjnych standardów technicznych oraz wydawania wytycznych i zaleceń. Może także podejmować indywidualne decyzje skierowane do właściwych organów oraz uczestników rynków finansowych. Urząd wydaje również opinie dla Rady, Parlamentu i Komisji w sprawach podlegających jego kompetencjom.

Str. 114

3. Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna ESMA składa się z Rady Organów Nadzoru, Zarządu, Przewodniczącego, Dyrektora Wykonawczego i Komisji Odwoławczej.

W skład Rady Organów Nadzoru wchodzą szefowie krajowych organów publicznych właściwych w zakresie nadzoru nad uczestnikami rynku finansowego w poszczególnych państwach członkowskich (po jednym z każdego państwa członkowskiego) z prawem głosu. Skład Rady, bez prawa głosu, uzupełniają: Przewodniczący, jeden przedstawiciel Komisji, jeden przedstawiciel EBA, jeden przedstawiciel Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych oraz jeden przedstawiciel Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego. W obradach Rady może uczestniczyć Dyrektor Wykonawczy oraz zaproszeni obserwatorzy. Status państw-obserwatorów ESMA mają Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Rada odpowiada za decyzje polityczne

podejmowane przez Urząd, w tym przyjmuje opinie, zalecenia i decyzje. Rada odpowiada za przyjmowanie wytycznych dotyczących prac Urzędu. Przyjmuje budżet i roczne oraz wieloletnie programy prac, a także roczne sprawozdania z wykonania zadań Urzędu.

Rada, w ramach kompetencji nominacyjnych, mianuje Przewodniczącego oraz Dyrektora Wykonawczego, nad którymi sprawuje władzę dyscyplinarną.

Zarząd składa się z siedmiu członków - Przewodniczącego i sześciu członków Rady Organów Nadzoru z podstawowego składu, czyli takich, którzy dysponują prawem głosu.

Kadencja członków Zarządu wynosi dwa i pół roku i może być jednokrotnie odnowiona.

Dodatkowo w posiedzeniach Zarządu może brać udział, bez prawa głosu. Dyrektor Wykonawczy oraz przedstawiciel Komisji, przy czym w sprawach dotyczących ustalania budżetu Urzędu ma on prawo głosu. Zarząd spotyka się przed każdym posiedzeniem Rady oraz w innych sytuacjach, które tego wymagają. Przedstawia Radzie projekt programu prac, budżetu oraz sprawozdania rocznego z działalności. W zakresie

kompetencji nominacyjnych Zarząd powołuje i odwołuje członków Komisji Odwoławczej.

Przewodniczący jest powoływany przez Radę Organów Nadzoru, przy czym przed objęciem obowiązków i w terminie miesiąca od powołania Parlament może wyrazić

sprzeciw wobec nominata. Kadencja Przewodniczącego trwa pięć lat i może być

jednokrotnie odnowiona. Może on być odwołany ze stanowiska tylko przez Parlament po uprzedniej decyzji Rady Organów Nadzoru w tej sprawie. Przewodniczący reprezentuje Urząd na zewnątrz, a także jest odpowiedzialny za przewodniczenie posiedzeniom

Zarządu oraz przygotowanie posiedzeń Rady i przewodniczenie im. Przewodniczący może również zostać wezwany przez Parlament lub Radę UE do złożenia oświadczenia z

działalności Urzędu.

Dyrektor Wykonawczy zarządza bieżącą działalnością Urzędu. Jest on powoływany przez Radę Organów Nadzoru po potwierdzeniu kandydatury przez Parlament. Jego kadencja wynosi pięć lat i może być jednokrotnie odnowiona. Dyrektor wspomaga Zarząd w

wypełnianiu jego funkcji. Odpowiada także za realizację rocznego programu prac agencji.

Str. 115

Opracowuje również projekty rocznych i wieloletnich programów, wstępny projekt budżetu rocznego oraz projekt sprawozdania rocznego.

Komisja Odwoławcza jest wspólnym organem Europejskich Urzędów Nadzoru. Komisja składa się z sześciu członków i sześciu zastępców. Po dwóch członków i dwóch

zastępców wyznacza każdy z urzędów wchodzących w skład Europejskich Urzędów Nadzoru, czyli Europejski Urząd Nadzoru Bankowego, Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych oraz Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych. Muszą to być osoby, które legitymują się udokumentowaną odpowiednią wiedzą i doświadczeniem zawodowym w zakresie nadzoru, bankowości, ubezpieczeń, pracowniczych programów emerytalnych, rynków papierów wartościowych lub innych usług finansowych. Kadencja członków Komisji wynosi pięć lat i może być jednokrotnie odnowiona. Odwołanie od decyzji Urzędu do Komisji Odwoławczej przysługuje osobom fizycznym i prawnym. Komisja może potwierdzić decyzję podjętą przez Urząd lub przekazać sprawę do rozstrzygnięcia właściwemu organowi Urzędu.

Decyzja Komisji Odwoławczej jest wiążąca dla tego organu i jest on zobligowany do podjęcia zmienionej decyzji w danej sprawie. Od decyzji podjętej przez Komisję Odwoławczą może zostać wniesiona skarga do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wszystkie Europejskie Urzędy Nadzoru powinny udzielać Komisji Odwoławczej wsparcia technicznego i pomocy administracyjnej.

Wspólny Komitet, podobnie jak Komisja Odwoławcza, jest wspólnym organem dla wszystkich trzech Europejskich Urzędów Nadzoru. Z tego względu w skład Wspólnego Komitetu wchodzą Przewodniczący tychże Urzędów. Przewodniczący Wspólnego

Komitetu wybierany jest co roku na zasadzie rotacji spośród przewodniczących Europejskich Urzędów Nadzoru. Jako obserwatorzy w posiedzeniach Komitetu biorą udział Dyrektor Wykonawczy, przedstawiciel Komisji i przedstawiciel Europejskiej Rady ds.

Ryzyka Systemowego. Zadaniem Komitetu jest zapewnienie możliwie wysokiego stopnia koordynacji prac wszystkich trzech Urzędów, szczególnie w odniesieniu do:

konglomeratów finansowych, księgowości i audytu, analiz mikroostrożnościowych pod kątem rozwoju sytuacji, zagrożeń i słabości związanych ze stabilnością finansową, detalicznych produktów inwestycyjnych, środków przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy oraz wymiany informacji z Europejską Radą ds. Ryzyka Systemowego.

Urząd zatrudnia 204 osoby[przypis 359], a jego budżet w 2016 r. wynosił 36,9 mln euro [przypis 360]. Środki w budżecie EBA pochodzą z trzech źródeł: obowiązkowych składek uiszczanych przez krajowe organy władzy publicznej właściwe w zakresie nadzoru nad instytucjami finansowymi, dotacji unijnej oraz opłat uiszczanych na rzecz Urzędu.

Str. 116

4. Relacje z podmiotami zewnętrznymi

Bezpośrednimi partnerami ESMA są dwa pozostałe urzędy nadzoru, z którymi współpracuje przede wszystkim w ramach Wspólnego Komitetu. Wśród partnerów unijnych Urząd prowadzi stały dialog z Radą, Parlamentem i Komisją. Przedstawiciele Urzędu regularnie przedstawiają sprawozdania przed Komisją Gospodarczą i Monetarną Parlamentu Europejskiego (ECON). Współpracuje także z Europejskim Bankiem

Centralnym w kwestiach należących do obszaru wspólnego zainteresowania. Pomaga, poprzez doradztwo, państwom trzecim w podniesieniu poziomu bezpieczeństwa ich rynków finansowych. ESMA angażuje się również we współpracę na forach organizacji międzynarodowych, m.in. Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych, gdzie jest aktywnym członkiem komitetu ds. kredytowych agencji ratingowych[przypis 361].