Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC)

1.Geneza i podstawa prawna

Ochrona zdrowia publicznego, w tym zapobieganie epidemiom chorób zakaźnych, jest jednym z priorytetowych działań Unii Europejskiej. W 1998 r. na podstawie decyzji nr 2119/98/WE [przypis 369] ustanowiono sieć nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorób zakaźnych we Wspólnocie, której zadaniem jest koordynowanie i poprawa funkcjonowania istniejących mechanizmów wymiany informacji między państwami członkowskimi w

zakresie kontroli nad chorobami zakaźnymi. Kolejnym krokiem w kierunku zwiększenia kontroli i nadzoru nad chorobami zakaźnymi było przyjęcie w 2004 r. rozporządzenia nr 851/2004[przypis 370], na podstawie którego utworzono Europejskie Centrum ds.

Zapobiegania i Kontroli Chorób, jako wyspecjalizowaną agencję UE. ECDC działa od maja 2005 r.

Siedziba Centrum znajduje się w Sztokholmie.

Str. 121 2. Zadania

Główną misją agencji jest identyfikacja, ocena i powiadamianie o bieżących i

potencjalnych zagrożeniach dla zdrowia ludzkiego związanych z chorobami zakaźnymi.

Aby móc realizować ten cel, ECDC zajmuje się poszukiwaniem, gromadzeniem, opracowywaniem i rozpowszechnianiem danych naukowo-technicznych związanych z identyfikowaniem zagrożeń ze strony chorób zakaźnych. Agencja dokonuje analizy danych z państw członkowskich dotyczących 52 chorób zakaźnych[przypis 371]. Agencja bada zagrożenie epidemiologiczne nie tylko przez pryzmat patogennych wirusów czy bakterii, ale włącza w to pewne społeczne czynniki zagrożenia. ECDC prowadzi siedem

programów horyzontalnych poświęconych: odporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i infekcje szpitalne; chorobom nowym i odzwierzęcym; chorobom przenoszonym przez wodę i żywność; chorobom, którym zapobiega szczepienie; gruźlicy; grypie i powikłaniom pogrypowym; HIV i innym chorobom zakaźnym przenoszonym drogą płciową. Dzięki temu możliwe jest wykrywanie zagrożenia epidemiologicznego na wczesnym etapie. ECDC

wydaje ekspertyzy naukowe i oferuje pomoc naukowo-techniczną zainteresowanym podmiotom, np. w postaci szkoleń czy konferencji. Skuteczność działań agencji w dużej mierze zależy od szybkości reakcji na pojawiające się zagrożenia, dlatego jest ona zobowiązana do natychmiastowego przekazywania wszelkich informacji mogących mieć wpływ na zdrowie publiczne Komisji, państwom członkowskim oraz zainteresowanym organizacjom międzynarodowym. Centrum współpracuje z Komisją i państwami członkowskimi w celu wypracowania jak najlepszych praktyk skutecznej kontroli i

mechanizmów zapobiegania zagrożeniom epidemiologicznym. W tym zakresie koordynuje także europejskie sieci nadzoru.

W 2016 r. na bazie działających wcześniej dwóch tematycznych programów szkoleniowych - w zakresie epidemiologii interwencyjnej i mikrobiologii w życiu publicznym, utworzono agencyjny program stypendialny.

3. Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna Centrum składa się z zarządu, dyrektora i forum doradczego. W skład zarządu wchodzi po jednym przedstawicielu z każdego państwa członkowskiego, dwóch przedstawicieli Parlamentu i trzech przedstawicieli reprezentujących Komisję.

Wszyscy członkowie zarządu dysponują prawem głosu. Kadencja członków zarządu wynosi cztery lata i może być przedłużona. Do zadań zarządu należy powoływanie dyrektora i sprawowanie nad nim władzy dyscyplinarnej.

Str. 122

Zarząd przyjmuje budżet oraz roczne i wieloletnie programy prac, a także sprawozdania z ich wykonania.

Dyrektor jest powoływany przez zarząd z listy kandydatów sporządzonej przez Komisję na pięcioletnią kadencję z możliwością przedłużenia mandatu o nie więcej niż kolejne pięć lat.

Dyrektor odpowiada za administrowanie pracami Centrum. Przedstawia zarządowi

corocznie projekt programu prac i budżetu oraz sprawozdania z ich wykonania. Realizuje wszelkie kwestie zlecone przez zarząd. Przygotowuje także dyskusję w ramach zarządu, w którego obradach bierze udział, ale bez prawa do głosowania.

Forum doradcze składa się z przedstawicieli państw członkowskich - po jednym członku z każdego państwa członkowskiego. Powinni oni cechować się doświadczeniem i wiedzą naukową z zakresu zadań ECDC i reprezentować organy krajowe, które zajmują się ochroną epidemiologiczną. Skład forum, bez prawa głosu, uzupełnia trzech przedstawicieli mianowanych przez Komisję, którzy reprezentują organizacje pacjentów, kręgi

akademickie czy organizacje zawodowe. Zadania forum polegają na doradzaniu w sprawach naukowych dyrektorowi. Zapewnia także stałą wymianę informacji między Centrum a właściwymi organami w państwach członkowskich, co pozwala na szybką identyfikację zagrożeń i reakcję. Promuje również spójność badań naukowych

prowadzonych przez organy i jednostki krajowe, tak by metodologia i wyniki badań miały charakter porównywalny. Doradza też w zakresie ustanawiania paneli naukowych w Centrum, co profiluje jego pracę.

Centrum zatrudnia 260 pracowników[przypis 372]. Rozporządzenie nr 851/2004 stanowi, że na budżet ECDC składają się: dotacja budżetowa, płatności za świadczone usługi, wkłady finansowe od krajowych organów epidemiologicznych i sieci nadzoru nad chorobami zakaźnymi oraz inne dobrowolne wpłaty dokonywane przez państwa

członkowskie. Budżet agencji w 2016 r. wynosił 58,2 mln euro, z czego aż 56,7 mln euro pochodziło z dotacji unijnej[przypis 373]. Państwa EFTA wniosły 1,4 mln euro.

4. Relacje z podmiotami zewnętrznymi

Z uwagi na charakter zadań agencji, polegający w dużej mierze na gromadzeniu danych i informacji na temat zagrożenia wystąpienia chorób zakaźnych w UE, podstawową grupą jej partnerów są krajowe organy nadzoru epidemiologicznego, z którymi ECDC pozostaje w bieżącym kontakcie. Kolejną kategorię partnerów Centrum stanowią instytucje i agencje UE. Wśród instytucji warto wskazać na bliskie relacje między agencją a Komisją, a w szczególności z Dyrekcją Generalną ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (DG SANTE) oraz Dyrekcją Generalną ds. Badań Naukowych i Innowacji (DG RTD).

Str. 123

Spośród agencji UE Centrum zawiązało bliższą współpracę z czterema z nich: EFSA, EMA, Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii oraz EEA. Z trzema pierwszymi ECDC podpisało listy intencyjne, dotyczące przede wszystkim zacieśnienia współpracy w zakresie badań naukowych i innowacji[przypis 374].

Agencja nawiązuje także współpracę z państwami trzecimi. Na pierwszym miejscu warto wymienić Norwegię, Islandię i Liechtenstein, które jako członkowie EOG, podjęły ścisłą kooperację z Centrum, czego wyrazem jest ich partycypacja w kosztach utrzymania agencji. Dodatkowo ECDC współpracuje z innymi państwami trzecimi, wśród których są zarówno państwa kandydujące do UE, jak również państwa objęte programem

europejskiej polityki sąsiedztwa[przypis 375].

Na forum międzynarodowym najważniejszym partnerem ECDC jest Światowa Organizacja Zdrowia. Centrum angażuje się w projekty koordynowane przez WHO, jak np. System Globalnego Ostrzegania i Reagowania na Zagrożenia (Global Outbreak Alert and Response Network, GOARN) oraz uczestniczy w licznych programach tej organizacji.

Można wskazać na współpracę między ECDC a europejskim odziałem WHO w zakresie badań nad HIV/AIDS, gruźlicą czy grypą, czego efektem są coroczne raporty poświęcone zagrożeniom epidemiologicznym ze strony tych chorób[przypis 376].

2.28. Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European