Wszystkie zmiany technologiczne, o których pisałam wcześniej, prowadzą do zre-alizowania projektu określanego jako Social TV, która byłaby systemem łączącym wiele funkcji, takich jak: komunikacja słowna, możliwość czatowania, rekomenda-cje programowe, ratingi, wideokonferenrekomenda-cje z możliwością użycia zawartości archi-wów telewizyjnych i bibliotek. Wiele z tych projektów jest na razie w fazie testowej i prototypowej, ale na przykład system Tunerfish czy Boxee są już dostępne. System
Tunerfish zachęca do „dzielenia się tym, co oglądasz, odkrywania nowych progra-mów, zdobywaj przy tym nagrody”13. System Boxee oferuje dostęp do internetowych bibliotek, filmów, koncertów muzycznych przy jednoczesnym nacisku na społeczne możliwości, jakie system stwarza: „połącz swoje społeczne życie z telewizją, aby otrzymywać rekomendacje od swoich przyjaciół z Facebooka i Twittera. Nie prze-puścisz żadnego najnowszego śmiesznego filmiku, a jeśli znajdziesz coś fajnego, to podzielisz się tym z przyjaciółmi, klikając pilotem”14. Social TV kreuje rodzaj cyber-salonu czy cyberbaru, który daje szansę na zwiększenie interaktywnych kontaktów związanych z dzieleniem się programami telewizyjnymi oraz ich komentowaniem na żywo lub w późniejszym terminie.
Social TV stwarza również szansę przywrócenia jej społecznej roli polegającej na łączeniu członków najbliższej rodziny rozdzielonych wielością domowych ekranów.
Social TV stawia sobie za cel łączenie widzów z przyjaciółmi i rodziną, nawet jeśli nie patrzą oni w ten sam ekran telewizora. Telewizja powraca zatem do swojej pier-wotnej roli, kiedy to telewizor łączył ludzi, a oglądanie telewizji razem, w tej samej przestrzeni i czasie, budowało wspólnotę doświadczeń, przeżyć i współodczuwania.
Tego typu telewizja nie musi koniecznie być przedstawiana na ekranie telewizora, równie dobrze może być prezentowana na ekranie komputera lub na przenośnych urządzeniach, takich jak opisywane na początku telefony komórkowe, tablety czy netbooki. Idea Social TV nie jest właściwie zupełnie nowym konceptem, chociaż podejmowane próby jej realizacji z wykorzystaniem nowych technologii rozpoczę-ły się na początku XX wieku. Człowiek zawsze miał potrzebę komentowania fabuł filmowych i serialowych, wydarzeń i faktów, rozmaitych wiadomości, które prezen-towano w mediach. Jest to naturalna skłonność, którą realizowano również w erze przedmedialnej. Różnica polega jednak na tym, że obecnie można to czynić na wiel-ką skalę, z wieloma użytkownikami, tworząc społeczność medialną bez wychodzenia przy tym z domu, nie opuszczając swojej kanapy albo nawet będąc na drugim końcu świata.
Istnieje także zupełnie inna koncepcja, która wskazuje raczej na indywidualizację i personalizację przekazu. Zgodnie z tą wizją telewizja mogłaby przyjmować formę bardziej osobistą. Tego typu myślenie odzwierciedla projekt Digital Mobile TV, który testowano już na przykład w Korei Południowej. Byłby to krok polegający na łącze-niu telewizji z sieciami komórkowymi.
W badaniach prowadzonych w Korei Południowej starano się określić między in-nymi to, jakie czynniki mogą wpływać na oglądalność Mobile TV. Brano zatem pod uwagę zarówno styl życia, transport do miejsca pracy lub szkoły, przyczyny i prze-szkody zakłócające odbiór Mobile TV czy zachowania odbiorcze. Wyniki tych badań okazały się bardzo interesujące ze względu na opis praktyk codziennych używania takiej przenośnej telewizji. Przede wszystkim Mobile TV miała bardzo zróżnicowa-ne zastosowanie, na przykład pozwalała zabijać nudę oczekiwania na kogoś lub na
13 http://www.tunerfish.com/ (dostęp: 31.03.2011).
14 http://www.boxee.tv (dostęp: 31.03.2011).
57 środek transportu, w poczekalni u lekarza lub nużącego zebrania w pracy. Mobile TV była jednak zwykle używana w domu, podczas dojazdów, w trakcie dłuższych przerw i w sytuacjach ukrycia. Czasami posiadacze Mobile TV oglądali ją wspól-nie z innymi albo użyczali swojego telefonu. Zaletą tej telewizji, jak podkreślają badacze, jest to, że pozwala ona odbiorcom nie tylko sterować wyborem treści, ale również sytuacjami i kontekstami, w jakich mają oni ochotę przyswajać owe treści.
Uwzględniając doświadczenia odbiorców i dokonane przez nich wybory treści, a także znaczenie mobilności telewizji, badacze uznają za istotne mówienie o tele-wizji zindywidualizowanej, czyli Personal TV (Cui, Chipchase, Jung 2011: 358).
Nie jestem przekonana do tego terminu, zwłaszcza w kontekście przytoczonych tu-taj wyników badań, które wskazują, że Mobile TV często stu-taje się doświadczeniem wspólnotowym, na przykład gdy dzieci oglądają w trakcie przerwy szkolnej frag-menty telewizyjnych programów, albo gdy zakochana para śledzi na ekranie wy-świetlacza odcinek ulubionego serialu. Projekty MyTV czy Personal TV dotyczą na-tomiast sytuacji przezwyciężania rytualnej roli telewizyjnej ramówki, która narzuca widzowi rytm kontaktów z preferowanymi treściami. Widz miałby tutaj możliwość samodzielnej konfiguracji ulubionych programów i seriali. Taki telewizyjny homo eligens występowałby zatem w roli zarówno nadawcy, jak i odbiorcy treści. Sam bo-wiem by je wybierał według subiektywnego gustu, mody czy pod wpływem sugestii innych osób, i osobiście również kontrolowałby czas ich recepcji. Pojawia się tutaj jednak kwestia doświadczeń i przyjemności płynącej z możliwości percypowania treści w czasie autentycznym. Przyjemność oglądania meczu, który właśnie trwa, czyli w czasie rzeczywistym, jest zupełnie innym doświadczeniem niż oglądanie tego meczu w sytuacji ex post. Rodzaj towarzyszących temu emocji jest bowiem zupełnie inny, nawet wówczas, gdy nie zna się ostatecznego wyniku.
Istnienie medialnych bibliotek i wypożyczalni z pewnością przyczynia się do roz-woju koncepcji Personal TV, czyli indywidualnie skomponowanej telewizji.
Telewizja typu Mobile TV jest też wynikiem zmian stylu życia ludzi, którzy coraz więcej czasu spędzają w środkach transportu, podróżując w odległe strony świata czy choćby własnego kraju. Oderwanie od dobrze znanej i udomowionej przestrzeni powoduje, że symbolicznie przenosimy z sobą to, co nam bliskie. Telewizor w tym sensie zresztą zawsze towarzyszył człowiekowi. Większość z nas doświadczyła sy-tuacji pojawienia się w nowym miejscu, na przykład hotelowym pokoju, gdzie jedną z pierwszych czynności jest zazwyczaj włączenie telewizora, który pozwala udomo-wić obcą przestrzeń i poczuć się bardziej swobodnie na nieznanym gruncie. Procesy globalizacyjne, które zapewniły możliwość podróżowania i pokonywania wielkich odległości, tworzą dla telewizji Mobile TV doskonałe warunki rozwojowe. Mobile TV pozwala zakotwiczyć się w każdym obcym miejscu, w którym się człowiek pojawia.
Dzięki takiej telewizji jednostka nigdzie nie jest wyalienowana. W każdym miejscu i pod każdą szerokością geograficzną, dzięki możliwości kontaktu z ulubionym se-rialem, programem czy prezenterem, czuje się „u siebie”. Jest to z pewnością jedna Koncepcje telewizyjne – Mobile TV, Personal TV, Social TV, MyTV
z ważniejszych i pozytywnych funkcji Mobile TV, którą trudno lekceważyć w rozwa-żaniach nad społecznymi konsekwencjami przemian telewizyjnego medium15.
Konkludując – istnieją dwa kierunki rozwoju współczesnej telewizji. Jedna per-spektywa rozwoju telewizji zmierza w kierunku Mobile TV, Personal TV lub MyTV, czyli zatomizowanej i zindywidualizowanej własnej „stacji” telewizyjnej, która bę-dzie odpowiadała gustom i preferencjom odbiorczym telewidza. Tego typu program telewizyjny będzie stanowił personalny mikroświat stworzony wedle własnego za-potrzebowania na treści.
Druga koncepcja telewizji określana mianem Social TV zmierza w kierunku stwo-rzenia platformy komunikacji skupionej wokół treści telewizyjnych. Byłby to zatem swoisty powrót do idei telewizji pełniącej funkcję integrującą (na przykład członków rodziny, którzy wspólnie komentują treść telewizyjnego programu). Różnica mię-dzy tradycyjną telewizją a Social TV polegałaby jednak na tym, że ta druga nie wy-magałaby fizycznej obecności innych użytkowników oraz zapewniałaby możliwość kontaktu nie tylko z obecnymi członkami rodziny, ale z nieporównywalnie większą liczbą odbiorców, w celu wymiany treści i komentarzy.
Jak widać, kwestia znaczenia i produkcji treści, które pojawią się na ekranach telewizorów, wydaje się wyjątkowo interesująca.
Czy w przyszłości będą istniały programy stanowiące wspólnotowe doświadcze-nie pokoleń lub mdoświadcze-niejszych grup społecznych? Czy wciąż będą działały firmy produ-cenckie produkujące w sposób profesjonalny treści telewizyjne? Czy rola producenta i telewidza, wytwórcy i konsumenta nie scali się w jedną postać? Kto wówczas będzie decydował o wartości owych treści? Czy będą jeszcze w ogóle potrzebne jakiekolwiek gremia eksperckie oceniające i wartościujące powstające utwory, produkty i treści według uniwersalnych kryteriów i kanonicznych zasad? Wiele pytań rodzi sytuacja zmieniającej się roli samej telewizji, jej współegzystowania z innymi mediami oraz roli człowieka w owym medialnym parku nowoczesnych narzędzi, którego architek-tura i znaczenia tworzą się na naszych oczach. Wszystkie te zmiany spowodują, że przeobrażeniu ulegnie także nasze życie, bo to „technika tworzy świat, narzuca pe-wien styl życia, określa jego warunki, wzmacnia istniejące skłonności, wpływa na rzeczywistość społeczną oraz kształtuje świadomość człowieka” (Loska 2001: 23).