Okres rządów lewicy (1981–1986)

Zwycięstwo socjalisty F. Mitterranda w wyborach prezydenckich z 1981 r. zapocząt-kowało okres tzw. alternacji władzy (alternance), czyli dokonanej podczas głoso-wania powszechnego zmiany ekipy rządowej, skutkującego powierzeniem funkcji rządzenia innemu obozowi politycznemu¹²⁰. Po objęciu urzędu prezydenta F. Mit-terrand podjął decyzję o rozwiązaniu Zgromadzenia Narodowego, co – biorąc pod uwagę istnienie prawicowej większości w izbie niższej – było krokiem zrozumia-łym. Celem takiego posunięcia miało być wyłonienie nowej, programowo bliskiej szefowi państwa, większości parlamentarnej. Zgodnie z oczekiwaniami nowy skład Zgromadzenia Narodowego, w którym po raz pierwszy w historii V  Republiki większość mandatów przypadła w udziale ugrupowaniom lewicy, stworzył możli-wość funkcjonowania rządu cieszącego się trwałym poparciem większości deputo-wanych. Dokonaną w 1981 r. alternację władzy określa się więc mianem absolutnej – dotyczyła ona bowiem obu segmentów egzekutywy¹²¹. Wymaga podkreślenia, że zastosowanie art. 12 konstytucji odegrało w tej sytuacji rolę czynnika pozwalające-go lewicowemu prezydentowi uniknąć problemu koabitacji¹²². Logika dokonanych zmian podtrzymała istnienie „efektu większościowego”, a tym samym także do-tychczasowej nierównowagi ustrojowej opartej na trzech ideowo tożsamych ośrod-kach władzy: prezydencie Republiki, rządzie z premierem na czele oraz większości

120 Począwszy od 1981 r., konsekwencją każdych kolejnych wyborów do Zgromadzenia Narodowego było przejęcie władzy przez dotychczasową opozycję, co uznać należy za czynnik bezpośrednio przyczyniający się w latach 1986, 1993 i 1997 do wystąpienia zjawiska koabitacji. Tendencja ta została przerwana dopiero drugim z rzędu zwycięstwem prawicy w wyborach parlamentarnych przeprowadzonych w 2007 r. Szerzej na temat zjawiska alternance w warunkach francuskich, także w okresie przed 1958 r. zob. J.-L. Quermonne, L’alternance au pouvoir, Montchrestien, Paris 2003, s. 65–125.

121 Ibidem, s. 76–77.

122 O wadze tego środka konstytucyjnego jako instrumentu dostosowania większości parlamentarnej do większości prezydenckiej, a także o argumentach zwolenników i przeciwników praktyki rozwiązywa-nia Zgromadzerozwiązywa-nia Narodowego bezpośrednio po objęciu urzędu prezydenta zob. szerzej: J. Le Gall, Les institutions de la V^e République à l’épreuve de l’alternance: la présidence de François Mitterrand, L.G.D.J., Paris 1997, s. 57–59.

w Zgromadzeniu Narodowym¹²³. W tak ukształtowanym układzie politycznym można było dostrzec zapowiedź kontynuacji dobrze już ugruntowanej przewagi szefa państwa w strukturze władz publicznych.

Przejęcie, a następnie sprawowanie władzy przez lewicę stanowiło sprawdzian racjonalności i stabilności rozwiązań ustrojowych przyjętych w konstytucji V Re-publiki. Należy bowiem podkreślić silnie zakorzenioną – także w świadomości wy-borców – identyfi kację instytucji powołanych do życia w 1958 r. z obozem gaulli-stowskim. Natomiast partie lewicowe słusznie postrzegano jako zdeklarowanych przeciwników istniejącego ustroju¹²⁴. Wymownym świadectwem takiego nastawie-nia przedstawicieli ówczesnej francuskiej lewicy była pochodząca jeszcze z lat 60.

książka F. Mitterranda, określająca istniejące pod rządami Ch. de Gaulle’a stosunki polityczne mianem permanentnego zamachu stanu¹²⁵. Znamienna była więc zmia-na stosunku do zastanych urządzeń ustrojowych, jaka uwidoczniła się po objęciu funkcji prezydenta. 2 lipca 1981 r. w wywiadzie udzielonym dziennikowi „Le Mon-de” F. Mitterrand przedstawił następujący pogląd: Te instytucje nie zostały stworzo-ne zgodnie z moją intencją, ale są stworzostworzo-ne dla mnie (…). Były niebezpieczstworzo-ne przede mną i takie będą też po mnie¹²⁶. Z kolei w odpowiedzi na pytanie o stosunki pomię-dzy prezydentem a rządem wyraził on wolę ich kształtowania przy uwzględnieniu pełni uprawnień, które konstytucja powierza prezydentowi¹²⁷.

Opozycja części ugrupowań lewicy względem V Republiki wyraźnie słabła już od połowy lat 60. Wraz z objęciem rządów w 1981 r. zaakceptowano nie tylko in-stytucje stworzonego w 1958 r. ustroju, ale także wiele z dotychczasowych metod sprawowania władzy. Alternacja z 1981 r. oznaczała wprawdzie zmianę polityki, ale nie zmianę praktyki konstytucyjnej¹²⁸. W uznaniu przez lewicę logiki funkcjono-wania V Republiki należy zatem dostrzec kolejny krok w procesie ugruntowyfunkcjono-wania się istniejącego ustroju, znajdującego akceptację nie tylko wśród ideowych spadko-bierców jego twórców, ale także zdeklarowanych oponentów.

123 P. Alliès, Le grand renoncement. La gauche et les institutions de la V^e République, Textuel, Paris 2006, s. 112–113.

124 A. Jamróz, Przemiany ustrojowo-polityczne..., s. 101.

125 F. Mitterrand, Le coup d’état permanent, Plon, Paris 1964. Na temat stanowiska F. Mitterranda wobec urządzeń ustrojowych oraz praktyki politycznej V Republiki Francuskiej przed objęciem władzy przez lewicę w 1981 r. zob. szerzej: J. Petot, Les débuts de la V^e bis, „Revue du Droit Public et de la Science Politique en France et à l’Étranger” 1982, nr 6, s. 1514–1521.

126 Cyt. za: P. Alliès, op. cit., s. 112.

127 Déclaration du M. François Mitterrand sur le rôle du Président de la République. Entretien avec le journal „Le Monde” (2 juillet 1981), [w:] D. Maus, Les grands textes..., s. 45.

128 A. Jamróz, Przemiany ustrojowo-polityczne..., s. 101–102. O. Duhamel, analizując u schyłku lat 70.

dostosowywanie się lewicy do ustroju V Republiki, wyróżnia trzy następujące po sobie etapy tego procesu:

początkową fazę odmowy, następnie postępującej akceptacji i wreszcie refl eksji nad ewentualnym wyko-rzystaniem istniejących instytucji politycznych. O stosunku francuskiej lewicy do instytucji V Republiki zob. szerzej: O. Duhamel, La gauche et la V^e République, PUF, Paris 1980. Na temat politycznej strategii F. Mitterranda i stopniowej akceptacji przez PS, a następnie także przez PCF konstytucji V Republiki zob.

szerzej: J. Baudouin, L’assimilation relative de la Constitution de 1958 par le Parti communiste français, [w:]

O. Duhamel, J.-L. Parodi (red.), op. cit., s. 213–229; J. Le Gall, Les institutions de la V^e République à l’épreuve..., s. 13–17; H. Portelli, L’intégration du Parti socialiste à la Cinquième République, [w:] O. Duhamel, J.-L. Parodi (red.), op. cit., s. 230–241.

Po wyborach parlamentarnych z 14 i 21 czerwca 1981 r. PS wraz MRG uzyskała 290 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. Dysponowała dzięki temu większoś-cią absolutną, wynoszącą – przy ówczesnej liczbie 491 deputowanych – 246 głosów.

Wzmacniający efekt większościowej ordynacji wyborczej po raz pierwszy w historii V Republiki zadziałał na korzyść lewicy¹²⁹. Co więcej, taką większość mandatów zwycięskie ugrupowanie zdobyło dopiero po raz drugi, biorąc pod uwagę rezultaty wyborów do izby niższej w całym dotychczasowym okresie istnienia V Republi-ki. Po wyborach z 1981 r. parlamentarne zaplecze rządu tworzyli także komuniści, którzy dysponowali w izbie niższej 44 głosami. Znalazło to swoje odzwierciedle-nie w politycznej kompozycji utworzonego po wyborach rządu. W skład liczącego 44 członków gabinetu Pierre’a Mauroy’a¹³⁰ poza socjalistami weszło także czterech reprezentantów PCF oraz dwóch przedstawicieli MRG¹³¹. Podobnie ukształtowano też skład trzeciego rządu P. Mauroy’a, utworzonego w marcu 1983 r. Większe zmia-ny zostały natomiast dokonane przy okazji powołania gabinetu Laurenta Fabiusa.

W rządzie tym nie uczestniczyli już komuniści, toteż jego struktura polityczna była dużo bardziej jednorodna.

Sygnałem nawiązania do dotychczasowej praktyki ustrojowej była sekwencja wydarzeń, jakie nastąpiły po wyborczym zwycięstwie F. Mitterranda. P. Mauroy został mianowany premierem już 21 maja, a więc w dniu objęcia urzędu przez no-wego szefa państwa. Dopiero w dalszej kolejności dokonano rozwiązania Zgroma-dzenia Narodowego. Po wyborach z 14–21 czerwca 1981 r. doszło do utworzenia drugiego gabinetu P. Mauroy’a, ponieważ w ich następstwie premier zrezygnował, by w warunkach istnienia w Zgromadzeniu Narodowym lewicowej większości po raz kolejny zostać mianowanym na stanowisko szefa rządu. Alternacja władzy zo-stała zatem przeprowadzona następująco: wybór prezydenta, następnie – w związ-ku z objęciem funkcji szefa państwa przez F. Mitterranda – utworzenie lewicowego rządu P. Mauroy’a, a dopiero w ostatniej kolejności wyłonienie nowej większości w Zgromadzeniu Narodowym. Zwycięstwo socjalistów było w pierwszym rzędzie osobistym zwycięstwem F. Mitterranda, wybranego na podstawie własnego pro-gramu wyborczego. Natomiast istnienie socjalistycznej większości w izbie niższej można było interpretować jedynie jako potwierdzenie mandatu prezydenckiego otrzymanego bezpośrednio od narodu¹³². Mianując lewicowego premiera w wa-runkach istnienia dotychczasowej prawicowej większości w izbie niższej, dobitnie podkreślono silnie ugruntowane w dotychczasowej praktyce założenie, że premier pochodzi przede wszystkim od prezydenta. Odpowiedzialność przed Zgromadze-niem Narodowym ma natomiast znaczenie drugorzędne¹³³.

129 P. Bréchon, op. cit., s. 158.

130 P. Avril, La V^e République. Histoire..., s. 235–236.

131 Ibidem, s. 246.

132 B. Chantebout, Brève histoire..., s. 129.

133 Przekonaniu o podwójnej odpowiedzialności premiera dał wyraz także P. Mauroy. W odpowiedzi na pisemne pytanie jednego z deputowanych 22 marca 1982 r. sformułował następującą opinię: (...) Premier jest podwójnie odpowiedzialny. Z pewnością przed prezydentem Republiki, ale także przed parlamentem, a w szczególności przed Zgromadzeniem Narodowym, które ma władzę obalenia swojego rządu. Bez

po-Kolejne gabinety z lat 1981–1986 przystępowały do realizacji programu szeroko zakrojonych reform społeczno-ekonomicznych, w tym między innymi nacjonali-zacji w newralgicznych sektorach gospodarki. Polityka rządów P. Mauroy’a i L. Fa-biusa stanowiła zasadniczo odbicie programu F. Mitterranda z wyborów prezy-denckich, znanego pod nazwą „Manifestu 110 propozycji dla Francji”. Można go określić mianem ogólnej dyrektywy prezydenckiej, mającej stanowić podstawę pro-gramową dla przyszłego rządu tworzonego przez socjalistów¹³⁴. Zadaniem gabinetu miało być dokonanie jej przeformułowania na projekty konkretnych aktów praw-nych¹³⁵. Zgodnie z intencjami prezydenta zawartymi w orędziu do Zgromadzenia Narodowego z 8 lipca 1981 r., jego zobowiązania względem wyborców miały stać się „kartą działalności rządowej”. Dla parlamentarzystów byłyby natomiast „kartą działalności legislacyjnej”¹³⁶. Wynikało z tego, że wpływ programu prezydenta nie mógł się ograniczać jedynie do polityki rządowej, ale powinien rozciągać się rów-nież na bieg prac parlamentarnych. Oznaczało to przyjęcie założenia o oddziaływa-niu szefa państwa nie tylko w strukturze egzekutywy, ale także w ramach znacznie szerszych, bo obejmujących władzę ustawodawczą, a przynajmniej tworzące więk-szość parlamentarną ugrupowania polityczne.

W podobnym tonie utrzymane było przedstawione przez szefa państwa uza-sadnienie uczestnictwa w rządzie P. Mauroy’a przedstawicieli partii komunistycz-nej. 2 lipca 1981 r. w wywiadzie dla dziennika „Le Monde” wyraził on następujące stanowisko:

Zawsze zapowiadałem, że ukonstytuuję rząd, który będzie nie tyle emanacją, co wyrazem większości parlamentarnej. Ta większość zaznaczyła swoje kontury w wierności moim prezy-denckim opcjom. Nie widzę powodu, dla którego miałbym odsuwać kogokolwiek chcącego re-spektować linię polityczną, którą ja sam zdefi niowałem¹³⁷.

Jedną z przesłanek takiego stanowiska była wola zapewnienia pełnej zgodności pomiędzy większością prezydencką a większością, która dokonała wyboru ugru-powań lewicy. Trzeba bowiem pamiętać, że przed drugą turą wyborów prezyden-ckich kierownictwo PCF poparło kandydata socjalistycznego, chociaż zastrzegło, że wesprze rząd lewicy tylko pod warunkiem, że znajdą się w nim ministrowie ko-munistyczni. Zdyscyplinowany elektorat PCF w znaczniej mierze przyczynił się do

dwójnej poręki prezydenta Republiki i Zgromadzenia Narodowego, korzystających z legitymacji powierzonej w głosowaniu powszechnym, premier nie stawiałby się w sytuacji umożliwiającej dalsze sprawowanie swoich funkcji. Zob. Déclarations du Premier Ministre en exercise. M. Pierre Mauroy. Réponse à une question écrite de M. Cousté, député (22 mars 1982), [w:] D. Maus, Les grands textes..., s. 140.

134 A. Hall, Historia francuskiej prawicy 1981–2007, Konsorcjum Akademickie, Kraków–Rzeszów–Za-mość 2009, s. 107.

135 H. Portelli, La politique en France..., s. 230.

136 Message de M. François Mitterrand du 8 juillet 1981, [w:] D. Maus, Les grands textes..., s. 128–129.

Warto też odnotować, że w omawianym okresie po raz pierwszy w historii V Republiki prezydent mówił o „swoim” rządzie i „swoich” ministrach. Ówczesna prezydencjalistyczna praktyka ustrojowa znajdowała zatem potwierdzenie również w warstwie werbalnej. Zob. B. Chantebout, Brève histoire..., s. 131.

137 Cyt. za: Nguyen Le Mong, op. cit., s. 290.

ostatecznego zwycięstwa F. Mitterranda¹³⁸. Analizując wypowiedź socjalistycznego szefa państwa, należy zwrócić uwagę na przekonanie o zasadniczej roli koncepcji prezydenckich. W takich okolicznościach programom partii tworzących większość w Zgromadzeniu Narodowym, przypisywane było znaczenie co najwyżej drugo-planowe. Podstawowym punktem odniesienia miało być stanowisko prezydenta.

Dla podkreślenia wymogu realizacji po wyborach programu prezydenckiego F. Mitterrand posługiwał się pojęciem umowy (contrat), która miała zostać zawarta pomiędzy szefem państwa a narodem podczas wyborów prezydenckich. Jak zauwa-ża D.G. Lavroff , używanie tego terminu można uznać za niecodzienne w systemie tradycyjnie przyjmującym zasadę reprezentacji i wykluczającym wszelki mandat imperatywny. Trzeba dostrzec dwie zasadniczo sprzeczne interpretacje takiej idei widoczne w sferze jej praktycznej realizacji. Jest to szczególnie istotne w kontek-ście problematyki koabitacji. Z jednej strony pole swobodnej inicjatywy prezydenta może zostać ograniczone ze względu na uznanie wiążącego charakteru zawartego porozumienia, mającego obowiązywać przez cały siedmioletni okres prezydentu-ry. Rodzi się zarazem pytanie o konsekwencje zwycięstwa dotychczasowej opozycji w wyborach parlamentarnych. Wynik taki można by bowiem interpretować jako zerwanie przez naród zawartej umowy, co w dalszej kolejności rodziłoby koniecz-ność dymisji prezydenta. Z drugiej strony należałoby domniemywać, że większość w Zgromadzeniu Narodowym jest związana zawartym uprzednio kontraktem, a przez to zobligowana do kierowania się programem prezydenckim¹³⁹. Z przyto-czonych wypowiedzi F. Mitterranda wynika, że ta właśnie koncepcja znaleźć miała swoje odbicie w sposobie sprawowania władzy.

Kontynuację dotychczasowej praktyki prezydencjalizmu można było zaobser-wować przede wszystkim przez pryzmat stosunków w ramach władzy wykonaw-czej. Poza realizowaniem przez rząd programu prezydenckiego, warto odnotować wpływ szefa państwa na obsadę stanowisk rządowych. Przykładowo, w gabine-cie L. Fabiusa zasiadali niemal wyłącznie dominujący w PS stronnicy F. Mitter-randa. Wyjątkiem od reguły określić można objęcie ministerstw edukacji przez Jean-Pierre’a Chevènementa i rolnictwa przez M. Rocarda. Obu tych polityków nie zaliczano bowiem do nurtu tzw. mitterrandystów (mitterrandistes)¹⁴⁰. Po 1981  r.

kontynuację znalazła praktyka dyrektyw kierowanych do premiera, a także inter-weniowania prezydenta w wybranych obszarach polityki¹⁴¹. Zaangażowanie Pała-cu Elizejskiego cechowała jednak zróżnicowana intensywność – nasilało się ono w nieregularnych odstępach czasu. Przejawy praktyki prezydencjalistycznej w sto-sunkach pomiędzy szefem państwa a rządem nie wykluczały więc relatywnego wzrostu samodzielności premiera w realizacji funkcji kierownictwa. Uwidoczni-ło się to w pierwszych latach prezydentury F. Mitterranda¹⁴². Potwierdzeniem tego

138 P. Bréchon, op. cit., s. 195.

139 D.G. Lavroff , Le droit constitutionnel de la V^e République, Dalloz, Paris 1999, s. 989–991.

140 B. Chantebout, Brève histoire..., s. 134.

141 P. Avril, La V^e République. Histoire..., s. 248.

142 J. Chapsal, op. cit., s. 745.

było odejście od ustalania harmonogramu prac rządu w formie pisemnej dyrekty-wy szefa państwa. Przyjęto praktykę jego prezentacji przez premiera i przyjmowa-nia na posiedzeniu Rady Ministrów.

W okresie sprawowania urzędu premiera przez P. Mauroy’a intensyfi kacji uległa działalność rządowego segmentu egzekutywy. Jej miernikiem stała się ilość komite-tów międzyresortowych z szefem rządu jako przewodniczącym. W 1981 r. została ona podwojona, a w roku następnym posiedzenia tych podmiotów odbywały się średnio dwukrotnie w ciągu tygodnia. Wzrosła również aktywność spotkań mię-dzyresortowych zwoływanych przez współpracowników premiera – od 1067 w 1980 r. do 1836 w 1982 r. Przyczyn tego zjawiska należy się doszukiwać zarówno w zasię-gu podjętych przez lewicę reform w wielu dziedzinach życia społecznego, mających swoje odbicie w skali prac legislacyjnych, jak i w podejściu samego premiera, cenią-cego otwartą dyskusję członków rządu¹⁴³. Poglądy P. Mauroy’a na temat właściwe-go stylu rządzenia, znane pod nazwą koncepcji „rządzić inaczej” (właściwe-gouverner autre-ment), a wyrażone w artykule zamieszczonym w dzienniku „Le Monde”, zawierały przekonanie, że członkowie rządu muszą mieć możliwość uczestnictwa w dyskusji, wnosząc do niej swój wkład. Po podjęciu decyzji należało jednak solidarnie wpro-wadzić ją w życie. Natomiast prezydent przywiązywał dużo większą wagę do zagwa-rantowania spójności gabinetu. Świadczy o tym stwierdzenie wyrażone na forum Rady Ministrów: Ministrowie rządu mogą się wypowiadać pod warunkiem, że to nie będzie szkodzić spójności działań rządowych i spójności samego rządu¹⁴⁴.

Większe pole do działania po 1984 r. zostało przyznane L. Fabiusowi, uchodzą-cemu za bliskiego współpracownika F. Mitterranda. Istotną rolę odgrywało osobi-ste zaufanie szefa państwa. W kwestii podziału zadań między obydwoma członami egzekutywy nadal decydujące pozostawało przyzwolenie prezydenta. Nie bez zna-czenia była jednak również gotowość premiera do podporządkowania się szefowi państwa¹⁴⁵. W tym kontekście warto przywołać opinię P. Mauroy’a, sformułowaną niebawem po objęciu funkcji szefa rządu, którą wyraził w jednym z wywiadów pra-sowych, w odpowiedzi na pytanie o pożądany kształt relacji pomiędzy prezyden-tem a premierem: Zaufanie i lojalność są dwiema regułami, które pozwalają uniknąć niedogodności wynikających z systemu konstytucyjnego, w którym egzekutywa jest (...) dwuczłonowa. (...) Nasze zadanie w rządzie polega na urzeczywistnianiu orien-tacji prezydenckich. Podział ról jest więc jasny. Jeden wskazuje drogę, a drugi ją toru-je. Zaakcentowano przy tym znaczenie większości w Zgromadzeniu Narodowym, która uznaje kierunki polityki wytyczane przez szefa państwa¹⁴⁶.

Wyrazem kontynuacji dotychczasowej praktyki były także okoliczności dymisji P. Mauroy’a w 1984 r. Decydujące w tym względzie okazało się osobiste przekonanie szefa państwa o konieczności zmiany na stanowisku premiera. Pogląd na ten temat

143 P. Avril, La V^e République. Histoire..., s. 248; E. Popławska, Instytucja prezydenta..., s. 184.

144 J. Chapsal, op. cit., s. 746.

145 E. Popławska, Instytucja prezydenta..., s. 184.

146 Déclarations du Premier Ministre en exercise. M. Pierre Mauroy. Entretien avec „Le Journal du diman-che”, le 7 juin 1981, [w:] D. Maus, Les grands textes..., s. 139–140.

wyraził F. Mitterrand w 1981 r. w sposób następujący: Jest zrozumiałe w relacjach pomiędzy prezydentem Republiki a premierem pod rządami V Republiki, że premier powinien usunąć się (s’écarter) w dniu, w którym jest to konieczne¹⁴⁷. O zaistnieniu odpowiednich okoliczności sprzyjających wymianie szefa rządu decyduje prezy-dent. Postępowanie składającego dymisję premiera oddaje więc przede wszystkim intencje szefa państwa. Wśród bezpośrednich przyczyn dymisji P. Mauroy’a wy-mieniano nieskuteczność rządowej polityki dotyczącej reformy szkolnictwa, która zmierzała do utworzenia jednolitego publicznego i laickiego sektora edukacyjnego.

Na fali protestów społecznych wycofano projekt ustawy autorstwa ówczesnego mi-nistra edukacji Alaina Savary’ego¹⁴⁸.

Analizując źródła kontynuacji dotychczasowej praktyki sprawowania władzy, należy także uwzględnić formy kontroli nad większością parlamentarną. Wiąże się z tym faktyczna prezydencjalizacja PS. W odniesieniu do okresu po 1981 r. zjawi-sko to jest o tyle istotne, że po raz pierwszy od 1958 r. prezydent nie czerpał swojego autorytetu ani ze zdobytego przed objęciem funkcji szefa państwa doświadczenia rządowego, ani – jak w wypadku Ch. de Gaulle’a – z charyzmatycznego typu przy-wództwa. Większego znaczenia nabrały natomiast bezpośrednie powiązania pre-zydenta ze statutowymi organami partii¹⁴⁹. Przykładem takich związków może być pełnienie przez F. Mitterranda roli faktycznego patrona ugrupowania, mimo rezyg-nacji z dalszego sprawowania funkcji jego pierwszego sekretarza. W pierwszych latach prezydentury charakterystyczne były, odbywające się co tydzień, spotkania prezydenta z czołowymi politykami PS, w tym z ówczesnym pierwszym sekreta-rzem partii, Lionelem Jospinem¹⁵⁰. W nieformalnych spotkaniach tego typu uczest-niczyli ponadto Sekretarz Generalny Pałacu Elizejskiego, przewodniczący Zgroma-dzenia Narodowego, przewodniczący grupy deputowanych socjalistycznych, jak również najbliżsi prezydentowi ministrowie ówczesnego rządu¹⁵¹.

Jeśli chodzi o układ stosunków między rządem a parlamentem, zwraca uwagę stosunkowo częste ubieganie się przez premiera o zaufanie ze strony Zgromadzenia Narodowego. Praktyka w tym względzie w dalszym ciągu była jednak niekonse-kwentna. O ile P. Mauroy, stojąc na czele swojego pierwszego rządu, w ogóle nie zwrócił się o zaufanie izby niższej – co nota bene stanowiło zapowiedź realizacji praktyki prezydencjalizmu¹⁵² – o tyle jako premier kolejnego rządu czynił to aż

147 Cyt. za: P. Avril, La V^e République. Histoire..., s. 247.

148 A. Jamróz, Przemiany ustrojowo-polityczne..., s. 104.

149 H. Portelli, La politique en France..., s. 229.

150 H. Portelli, L’intégration du Parti socialiste..., s. 236.

151 J. Chapsal, op. cit., s. 766–767. O roli czynnika partyjnego w pierwszych miesiącach rządów lewicy zob. szerzej: J.-L. Quermonne, Un gouvernement présidentiel ou un gouvernement partisan?, „Pouvoirs”

1982, nr 20, s. 79–86.

152 Zadania, istniejącego zaledwie miesiąc, pierwszego gabinetu P. Mauroy’a nie polegały wyłącznie na zarządzaniu bieżącymi sprawami, tak jak to ma miejsce w wypadku rządu obalonego przez parlament.

W sensie prawnym jego funkcjonowanie rozpoczęło się z chwilą nominacji na mocy art. 8 konstytucji.

Stanowiło to przejaw gaullistowskiej wykładni konstytucji V Republiki. Zob. Nguyen Le Mong, op. cit., s. 279–280.

trzykrotnie: w związku z deklaracją dotyczącą ogólnej polityki po ukonstytuo-waniu się rządu, a następnie w powiązaniu z programem nuklearnym oraz pro-gramem ekonomicznym. Głównym celem odwoływania się do art. 49 ust. 1 było jednak przede wszystkim zapewnienie spójności większości parlamentarnej wobec problemów polityki rządowej, rodzących szczególne kontrowersje wśród deputo-wanych¹⁵³. Deklaracja dotycząca polityki generalnej została także dwukrotnie wy-głoszona w okresie funkcjonowania trzeciego rządu P. Mauroy’a i raz przez jego następcę L. Fabiusa. W tym ostatnim wypadku poparcia rządowi udzielili już tylko deputowani socjalistyczni¹⁵⁴.

W pięcioletnim okresie rządów lewicy ani razu nie podjęto w Senacie inicjatywy

W pięcioletnim okresie rządów lewicy ani razu nie podjęto w Senacie inicjatywy