prof. dr hab. – językoznawca, germanista
Historię uniwersytetu kreślą ludzie, przede wszyst-kim badacze, ci wybitni. Współtworzą go, rozwijają, pozostawiają w nim swój ślad na lat wiele. Jednym z takich uczonych związanych przez całe swoje życie z UAM był prof. dr hab. Józef Paweł Darski, językoznawca, germanista. Twórca lingwistyczne-go modelu analizy, mającelingwistyczne-go zastosowanie do ba-dań języków różnego typu, wokół którego skupiła się liczna grupa poznańskich i nie tylko badaczy.
Wieloletni dziekan Wydziału Neofilologii.
Józef Paweł Darski urodził się 30 VIII 1941 r.
niedaleko Piły, w miasteczku Łobżenica. Tam też chodził do szkoły, by w roku 1959 złożyć egzamin dojrzałości i rozpocząć studia. Zdecydował się na studiowanie filologii germańskiej w UAM, z którym związał się do końca swego życia. Podczas studiów poznał twórcę poznańskiej germanistyki i glottodydak-tyki, prof. Ludwika Zabrockiego, który zainspirował studenta Darskiego bada-niami dialektologicznymi. Wybranym aspektom dialektu Sępólna Krajeńskiego J.P. Darski poświęcił swoją pracę magisterską i późniejszy doktorat. Pod opieką naukową prof. Zabrockiego powstała praca magisterska pt. Historische Phonetik der Mundart von Sępólno, którą z bardzo dobrym wynikiem obronił 14 V 1965 r.
Magister Darski otrzymał od prof. Zabrockiego propozycję stażu w kierowanej przez profesora Katedrze Języków Germańskich i 1 IX 1965 stał się – i to na wiele lat – pracownikiem naukowo-dydaktycznym UAM. To w tej katedrze, pod czuj-nym okiem Mistrza przygotowywał dysertację doktorską poświęconą zjawiskom morfologicznym dawnego dialektu Sępolna Krajeńskiego. W roku 1970 stażysta J.P. Darski jako stypendysta Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Techniki odbył swój pierwszy, kilkumiesięczny pobyt badawczy na Uniwersytecie w Rostocku.
14 I 1974 r. odbyła się obrona jego doktoratu, a wysiłki badawcze doktoranta recenzenci określili jako „niezwykle ważne i nowatorskie”.
DARSKI JÓZEF PAWEŁ
Po uzyskaniu stopnia doktora J.P. Darski kontynuował pracę naukową i dy-daktyczną w utworzonym przez prof. Zabrockiego Zakładzie Języka Niemie-ckiego Instytutu Filologii Germańskiej, przechodząc kolejne stanowiska, od asystenta po docenta. Zmienił także swoje zainteresowania badawcze, obiektem jego badań stał się współczesny standardowy język niemiecki. W wielu pracach opisał wybrane zjawiska morfologii i składni niemieckiej. początkowo jako prace poświęcone poszczególnym częściom mowy. Tu należy wyróżnić bardzo cenione w świecie germanistycznym precyzyjne opracowania poświęcone przymiotni-kom oraz czasowniprzymiotni-kom. Gramatyka współczesnej niemczyzny stała się głównym polem badawczym dr. Darskiego. Nie stronił także od prac glottodydaktycznych, w których proponował ciekawe rozwiązania dydaktyczne skierowane na grama-tykę niemiecką. Już w l. 70. XX w. J.P. Darski był cenionym i rozpoznawalnym badaczem. To uznanie jego dokonań zaowocowało przyznaniem prestiżowego stypendium Alexandra von Humboldta. Dzięki niemu J.P. Darski może przeby-wać w niemieckich ośrodkach naukowych, np. w Instytucie Języka Niemieckiego w Mannheim (1980/81) i Wolnym Uniwersytecie w Berlinie (1993 oraz 1994/95).
Początkowe próby opisu i interpretacji poszczególnych zjawisk i form gra-matycznych przeradzają się w wysiłki ich usystematyzowania i uspójnienia, a w efekcie stworzenia nowego, opartego na jasnych, prostych i nie będących ze sobą w sprzeczności zasadach, modelu opisu zjawisk gramatycznych o cha-rakterze uniwersalnym. Pierwszą wersję swojego modelu przedstawił J.P. Darski w rozprawie habilitacyjnej Linguistische Analysemodell. Definitionen grundle-gender grammatischer Begriffe, którą opublikowało Wydawnictwo Naukowe UAM. 2 IV 1987 przez Radą Wydziału Filologicznego odbyło się kolokwium habilitacyjne. Za monografię habilitacyjną otrzymał nagrodę naukową Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W roku 1990 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego naszego Uniwersytetu. W tym samym roku z jego inicjatywy powstał w Instytucie Filologii Germańskiej Zakład Gramatyki Języka Niemiec-kiego, którego był kierownikiem, aż do przejścia na emeryturę w roku 2012.
W tym okresie kontynuował prace nad swoim modelem analizy lingwistycznej, przedstawiając jego kolejne wersje (2004). Jego nowatorska propozycja stanowiła podstawę do powstania kilku rozpraw doktorskich i habilitacyjnych. Jest twórczo rozwijana i stosowana przez polskich i europejskich lingwistów. Stosowana do badań diachronicznych i synchronicznych, skoncentrowanych na jednym języku, ale także na konfrontacji języków.
Józef P. Darski poświęcił szczególną uwagę badawczą zagadnieniom czasu, czasów gramatycznych, form czasownikowych publikując w tym obszarze w wie-lu prestiżowych międzynarodowych czasopismach liczne prace, cytowane do dziś dnia. Zwieńczeniem tego etapu pracy naukowej J.P. Darskiego było powsta-nie monografii Bildung der Verbformen im Standarddeutschen, opublikowanej w 1999 r. w niemieckim wydawnictwie Stauffenburga w Tybindze. Książka ta,
– 95 –
DARSKI JÓZEF PAWEŁ
będąca obiektem bardzo intensywnej debaty gramatyków niemieckich (powstały bardzo liczne i bardzo pozytywne jej recenzje), stała się podstawą do nadania J.P. Darskiemu tytułu naukowego profesora.
W ostatnim okresie życia pasjonowały profesora zagadnienia związane z kontrastowaniem języków. Prowadził badania nad porównywaniem pewnych zachowań morfologicznych we współczesnej niemczyźnie i polszczyźnie. I w tym wypadku nie zadowolił się studiami przypadku i przyczynkami. Miał potrzebę syntezowania i uogólniania, w 2012 r. ukazała się nakładem Wydawnictwa Na-ukowego UAM ostatnia jego książka Gramatyka niemiecka z uwagami konfronta-tywnymi. Monografia prezentuje opis gramatyki współczesnego standardowego języka niemieckiego dokonany według zasad stworzonego przez autora modelu dyskrypcyjnego z pasażami tłumaczącymi polskiemu czytelnikowi różnice struk-turalne pomiędzy językiem polskim i niemieckim.
Mimo że w roku 2012 prof. Darski przeszedł na emeryturę, nadal był nie-zwykle aktywny. Organizował konferencje naukowe i pracował w komitetach redakcyjnych czasopism. Publikował artykuły, głosił wykłady na konferencjach naukowych, pisał recenzje w przewodach doktorskich, habilitacyjnych oraz pro-fesorskich, toczył naukowe dyskusje, doradzał. Miał jeszcze wiele planów, wiele naukowych pomysłów. Dzielił się nimi ze swoimi uczniami i współpracownikami.
Nie zdążył ich niestety zrealizować. Zmarł nieoczekiwanie 16 III 2012 r.
Profesor Darski to nie tylko wybitny uczony, to także ceniony nauczyciel akademicki, dla którego UAM był niezwykle ważny. Z dużym zaangażowaniem i poświęceniem podejmował się różnych funkcji. Przez wiele lat kierował Zakła-dem Gramatyki Języka Niemieckiego. Przez jedenaście lat (kadencje 1988–1993 oraz 1996–2002) pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Neofilologii.
W 2002 wybrany został po raz pierwszy na dziekana tego wydziału, a następnie w 2006 r, wybrano go na drugą kadencję.
Aktywnie działał również na rzecz środowiska neofilologicznego, we wrześ-niu 1988 r. prof. Darski został wybrany przez Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego na przewodniczącego Zarządu Głównego. Z jego inicjatywy powstała szkoła języków obcych Neofilolog, działająca w Poznaniu pod pa-tronatem PTN. Pełnił także funkcję wiceprzewodniczącego Stowarzyszenia Germanistów Polskich oraz przewodniczącego sekcji niemieckiej Państwowej Komisji Egzaminacyjnej.
Profesor Darski był otaczany wielkim szacunkiem, a jego praca była wie-lokrotnie nagradzana i wyróżniana, m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Nagrodą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Dla uczniów i współpracowników prof. Darski był przede wszystkim wspa-niałym nauczycielem. Wszyscy pamiętają jego życzliwość i cierpliwość oraz ogromny szacunek dla studentów i doktorantów. Praca dydaktyczna była dla
DARSKI JÓZEF PAWEŁ
niego bardzo ważna, starał się w niej przekazywać jak najwięcej z prowadzonych przez siebie badań. Motywował swoich uczniów do własnych poszukiwań, sta-wiania odważnych tez, ale także do krytycznego podejścia do dokonań innych.
Sam był wzorem uczciwości i na nią też swoich uczniów uwrażliwiał. Niezwykle pracowity, poświęcał nam wiele czasu. Serdeczny… Wypromował ponad 200 magistrów oraz dziewięcioro doktorów. Wśród nich jest profesor zwyczajny, pracujący obecnie na Uniwersytecie Warszawskim, troje profesorów nadzwy-czajnych naszego Uniwersytetu, w tym obecny zastępca dyrektora Instytutu Filologii Germańskiej oraz (pisząca te słowa) prorektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Beata Mikołajczyk
– 97 –